همگی ما در برخی مواقع، ممکن است بنا به شرایطی که در آن هستیم، از ابراز هیجانات خود جلوگیری کنیم. خندیدن در مراسم عزاداری، گریه کردن در جمع و یا فریاد زدن و ابراز خشم در حضور فرد بزرگتر، همگی مثال‌هایی از مواقعی هستند که در آنها آگاهانه از بروز احساسات خود خودداری می‌کنیم. همگی این رفتارها عادی هستند اما زمانی که این کنترل و مهار هیجانات، به قدری در ما افراطی و غیر عادی باشد که نتوانیم در موقعیت‌های مختلف زندگی، غم و شادی خود را نشان دهیم و رفتارهایمان عجیب و نامتناسب با موقعیت باشد، می‌توان این احتمال را مطرح کرد که ما در تله‌ی بازداری هیجانی گرفتار شده‌ایم. تله‌ی بازداری هیجانی، یک الگوی فکری نادرست است که فرد در آن، تلاش می‌کند، تمامی احساسات و هیجانات خود را کنترل کند و خود را فردی منطقی و معقول جلوه دهد. در این مقاله به توضیح این تله‌ی فکری، علایم و ویژگی‌های آن، علل، عوارض و درمان آن می‌پردازیم.
تله‌ی بازداری هیجانی چیست؟
تله‌ی بازداری هیجانی، یک الگو و طرحواره‌ی فکری است که در آن فرد تلاش می‌کند، بطور خواسته یا ناخواسته، احساسات و هیجانات خود را در موقعیت‌های مختلف مهار کند. این مهار احساسات و هیجانات، معمولاً به صورت غیر ارادی و خودکار در فرد دیده میشود و افراطی است. به نحوی که حتی در موقعیت‌هایی که ابراز احساسات در افراد بسیار عادی یا متداول است مثل روابط صمیمی و عاشقانه؛ فرد سعی می‌کند، احساسات خود را بروز ندهد و ناراحتی، خوشحالی، خشم،… و سایر هیجانات خود را مخفی نگه دارد. این رفتار به احتمال زیاد، با احساسات و افکار دیگری نظیر شرم و ترس از طرد شدن توسط دیگران گره خورده است.
ویژگی‌های تله‌ی بازداری هیجانی
- افرادی که تله‌ی بازداری هیجانی در آنها وجود دارد، به احتمال زیاد علایم و ویژگی‌های زیر در آنها دیده میشود:
- این افراد از ابراز و حتی صحبت کردن در مورد هیجانات و احساسات خود در موقعیت‌های مختلف خودداری می‌کنند.
- از اینکه هنگام ابراز احساسات خود، کنترل خود را از دست بدهند می‌ترسند.
- از این موضوع واهمه دارند که در صورت ابراز احساسات و هیجانات خود، توسط دیگران مورد انتقاد، سرزنش و یا طرد قرار گیرند.
- انرژی زیادی صرف کنترل و مهار احساسات خود می‌کنند و این کار برای آنها در دراز مدت طاقت فرسا خواهد بود.
- به دلیل اینکه مدام مشغول مهار و کنترل احساسات خود هستند، ممکن است در موقعیت‌ها و شرایط مختلف، رفتارهای عجیب از آنها سر بزند.
- ممکن است در توجیه و منطقی جلوه دادن همه چیز اغراق کنند.
- ممکن است بازداری هیجانی این افراد، در مورد ابراز خشم و بیان خواستههای جنسی، بیشتر باشد.
مقاله پیشنهادی «تله‌ی نقص و شرم | تله بی‌ارزشی و نحوه درمان آن»
علل شکل‌گیری تله‌ی بازداری هیجانی
بیشتر طرحواره‌ها و تله‌های فکری، در اثر شرایط محیطی که فرد در آن، رشد کرده و تربیت شده به وجود می‌آیند. موارد زیر از جمله دلایلی هستند که میتوانند در به وجود آمدن تله‌ی بازداری هیجانی موثر باشند:
- داشتن والدینی که خود تله‌ی بازداری هیجانی را دارند
والدینی که خود این تله‌ی فکری را دارند و مدام احساسات و هیجانات خود را سرکوب می‌کنند، ناخواسته این الگوی فکری و احساسی را به فرزندان خود نیز انتقال می‌دهند. همه‌ی ما در شناخت و ابراز هیجانات خود، خواسته یا ناخواسته از والدین‌مان الگو می‌گیریم.
- سرکوب مستمر احساسات توسط والدین و یا جامعه
زندگی در محیطی که مدام از ما می‌خواهد، احساسات و هیجانات خود را مهار کنیم و ابراز احساسات را بد، شرم‌آور و ناپسند می‌داند و بابت ابراز احساسات فرد را مجازات می‌کند، منجر به شکل‌گیری تله‌ی بازداری هیجانی میشود. این محیط در زندگی ما می‌تواند، خانواده، اعضای فامیل، مدرسه و یا بطور کلی جامعه باشد.
عوارض تله‌ی بازداری هیجانی
افرادی که تله‌ی بازداری هیجانی دارند، در موقعیت‌های مختلف، اولویت‌شان با مهار احساسات و هیجانات‌شان است و به همین دلیل ممکن است در ارتباط با دیگران عجیب و غریب رفتار کرده و دیگران نتوانند با آنها به خوبی ارتباط بگیرند. این افراد به مرور با مهار احساسات و صحبت نکردن درباره‌ی آنها، در شناسایی و درک هیجانات خود و اطرافیان‌شان دچار مشکل می‌شوند و علاوه بر اینکه ارتباطات‌شان مختل میشود، ممکن است در پی خودخوری مداوم و عدم بروز هیجانات به انواع مشکلات و بیماری‌های جسمی دچار شوند. مشکلات گوارشی و انواع سردردها، از جمله مشکلاتی است که ممکن است برای این افراد پیش بیاید.
درمان
روان‌درمانی و بخصوص طرحواره‌درمانی می‌تواند در بهبود و ارتقای ظرفیت فرد برای پذیرش و ابراز هیجاناتش، نقش مؤثری داشته باشد. در طرحواره‌درمانی، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا طرحواره آسیب زننده خود را شناسایی کند، با هیجاناتی که در درون خود است آشتی کند، بتواند با آنها ارتباط برقرار کند و آن را به عنوان بخش عادی ذهنش بپذیرد و به شکل مناسبی آنها را ابراز کند.
نتیجه‌گیری
احساسات، بخش عادی و سالم روان انسان هستند و حتی هیجانات منفی نیز نیاز به پذیرفته شدن و ابراز به شیوه‌ی صحیح دارند. برخی افراد ممکن است در مرحله‌ای از زندگی‌شان، بابت بروز احساسات مورد سرزنش و قضاوت قرار گرفته و یا طرد شده باشند. این امر به تدریج موجب شکل گرفتن تله‌ی بازداری هیجانی شده و باعث میشود رفتارهای فرد مبتنی بر این طرحواره ذهنی شود. اگر احساس می‌کنید خودتان یا اطرافیانتان، ممکن است علایم و ویژگی‌های این تله‌ی فکری را داشته باشید، بهترین و اساسی‌ترین کار، مراجعه به متخصص و اقدام برای درمان است.
عدم ابراز هیجانات در دراز مدت، علاوه بر اینکه عملکرد و روابط اجتماعی ما را دچار اختلال می‌کند، باعث بروز علایم و دردهای جسمی نیز میشود. اتفاقاتی که در گذشته افتاده‌اند، اگر همچنان تأثیرات مخربی بر روی زمان حال ما داشته باشند، نشان‌دهنده‌ی این است که بهتر است برای حل آن از یک متخصص و درمانگر کمک بگیریم.
