تسلیم و اطاعت محض در برابر خواسته و نظر دیگران، عدم ابراز نظر واقعی خود و ترس مداوم از ایجاد بحث و مشاجره همگی از ویژگی‌های تلهی فکری اطاعت هستند. این تلهی فکری یک طرحواره و الگوی فکری نادرست است که در عمق ذهن فرد نفوذ کرده و روی تمامی ابعاد زندگی‌اش و به ویژه روابط او اثر می‌گذارد. در این مقاله به بررسی علایم و نشانه‌های این تلهی فکری، علل، عوارض و درمان می‌پردازیم.
تلهی اطاعت چیست؟
تلهی اطاعت، یک الگوی فکری نادرست است که در آن فرد، در موقعیت‌های مختلف، ترجیح می‌دهد نظر و احساس واقعی خودش را ابراز نکند و با خواسته و نظر دیگران همراهی کند. اجازه می‌دهد دیگران تصمیمات مهم و اساسی را بگیرند؛ حتی اگر این تصمیمات درباره‌ی زندگی شخصی خود او باشد. فرد به راحتی تسلیم نظر و خواسته‌ی دیگران می‌شود و ترجیح می‌دهد از هر بحث و مشاجره‌ی احتمالی اجتناب کند. این افراد معمولا به شدت نگران پذیرش و تایید دیگران هستند و به طور کلی در روابط اجتماعی بیشتر به نفع دیگران رفتار می‌کنند، تا به نفع خودشان.
ویژگی‌های تلهی اطاعت
افرادی که تلهی زندگی اطاعت را دارند، اغلب ویژگی‌ها و خصوصیات زیر را دارند:
- بیشتر اوقات طبق خواسته‌های دیگران عمل می‌کنند و به راحتی تسلیم نظرات دیگران می‌شوند.
- در موقعیت‌های مختلف، بیشتر از اینکه به فکر منافع خود باشند، به فکر منافع دیگران هستند.
- در صورتی که به جای نیازهای دیگران، به نیازهای خودشان فکر کنند، عذاب وجدان می‌گیرند و به شدت احساس گناه می‌کنند.
- در موقعیت‌های مختلف، ترجیح میدهند کوتاه بیایند و با خواسته‌ها و حرفهای دیگران موافقت کنند تا بحث و جدلی پیش نیاید.
- مدام در تلاش هستند تا توسط دیگران پذیرفته شوند و پذیرش و تایید دیگران برایشان بسیار اهمیت دارد.
- اغلب تصمیم‌های مهم زندگیشان را خودشان نگرفته‌اند.
- از اینکه دیگران با آنها مقابله به مثل کنند و نتوانند حرفشان را بزنند واهمه دارند.
- این اجازه را به اطرافیانشان میدهند که به جای آنها تصمیم بگیرند و حتی کنترل زندگیشان را به دست بگیرند.
- برعکس ظاهر مهربانی که دارند، در بیشتر مواقع، احساس رنجش و خشم می‌کنند، اما آن را ابراز نمی‌کنند.
- رفاه حال دیگران و حل مشکلات آنها را به رفاه حال خود ترجیح میدهند.
- معمولا اضطراب و آشفتگی زیادی را تجربه می‌کنند.
- اغلب اوقات، از ابراز نظرات، خواسته‌ها و احساسات خود امتناع می‌کنند.
مقاله پیشنهادی «سوگ عاطفی چیست؟ و چگونه سپری آن را کنیم؟»
علل شکل‌گیری تلهی زندگی اطاعت
مانند سایر تله‌های فکری، تلهی اطاعت از وقایع و اتفاقات دوران کودکی و محیطی که کودک در آن بزرگ شده است و شیوه‌ی تربیت والدین ناشی می‌شود. کودکانی که در محیطی بزرگ شده‌اند که هرگونه اظهار نظر و ابراز احساساتی در آن ممنوع و یا ناپسند بوده، پدر و مادر سخت‌گیر بودند و یا به نیازها و خواسته‌های کودک توجهی نداشتند و مدام از او می‌خواستند مطابق میل آنها رفتار کند، به احتمال بیشتری دچار تلهی اطاعت شده‌اند. کودکانی که مورد سوء استفاده‌ی جسمی، عاطفی یا جنسی شده‌اند، به احتمال بیشتری امکان دارد که دچار تلهی اطاعت شوند؛ به خصوص اگر این آزارها و سوء استفاده‌ها، با تهدیدهای مکرر همراه بوده باشد و فرد آزارگر، مدام کودک را تهدید میکرده که در صورت فاش کردن این اتفاقات، آسیب جدی به او یا یکی از اعضای خانواده‌اش می‌رساند. محیط‌های پر تنشی که در آن، اعضای خانواده مدام با یکدیگر مشاجره می‌کنند و یکدیگر را تهدید می‌کنند، از جمله محیط‌های آسیب‌زایی هستند که احتمال شکل‌گیری تلهی اطاعت را بیشتر می‌کنند.
عوارض تلهی اطاعت
افرادی که تلهی فکری اطاعت را دارند، مدام در حال سرکوب احساسات خود هستند و علی‌رغم اینکه مایل‌اند نظرات و احساساتشان را ابراز کنند، به دلیل ترس از ایجاد بحث و جدل و ترس از تلافی و انتقام جویی دیگران و یا از دست دادن محبت و حمایت دیگران، از ابراز احساسات خود امتناع می‌کنند. سرکوب مداوم احساسات و عدم ابراز مناسب آنها، زمینه را برای بروز انواع بیماری‌ها و دردهای عصبی فراهم می‌کند. این افراد از درون تحت فشار و استرس روانی هستند، آشفتگی زیادی را تجربه می‌کنند و مدام با خود درگیر هستند و با خودشان کلنجار می‌روند. به مرور اعتماد به نفس، احساس ارزشمندی و جسارت برای انجام کارها و فعالیت‌های مختلف و دلخواه را از دست میدهند.
درمان
مراجعه به متخصص روانشناسی بالینی و گرفتن مشاوره و رواندرمانی، اولین قدم برای مدیریت کردن مشکلات و علایم ناشی از تلهی زندگی اطاعت است. طرحواره درمانی و همچنین درمان‌هایی که مبتنی بر بینش و آگاهی بخشی به فرد هستند، می‌توانند در اصلاح این الگوی فکری و کم کردن اثرات آن بر زندگی فرد مؤثر باشند. در جلسات درمانی، درمانگر با آگاهی دادن به مراجع، نسبت به ترس‌ها و موانعی که باعث می‌شوند فرد از ابراز احساس و نظر خود منصرف شود و تسلیم خواسته‌ی دیگران شود، به او کمک می‌کند حضور تلهی اطاعت را در ذهن خود و ابعاد مختلف زندگی‌اش حس کند و اثرات مخرب آن را ببیند و کم کم بتواند روش‌های جایگزینی برای تعامل و برقراری ارتباط با دیگران پیدا کند. مراجع در جلسات درمان و در محیطی امن به ابراز احساسات و نظرات خود می‌پردازد و کم کم میتواند این الگوی رفتاری و فکری را به محیط‌های دیگر زندگی نیز تعمیم دهد.
نتیجه‌گیری
تله‌های فکری و الگوهای فکری نادرست، در تمامی ابعاد زندگی ما نفوذ می‌کنند و کیفیت زندگی ما را تحت تأثیر قرار میدهند. تلهی اطاعت، همانند نیرویی سرکوب‌گر، همواره فرد را مجبور به تسلیم شدن در برابر نظر و خواست دیگران می‌کند و فرد علی‌رغم تلاش زیاد برای نظر و اقدام مستقلانه، موفق نمی‌شود و در نهایت، احساس سرخوردگی و درماندگی بیشتری را تجربه می‌کند. مراجعه به متخصص و مشاور به فرد کمک می‌کند، احساسات و عواطفی که در درون خود تجربه می‌کند را بهتر بشناسد، نسبت به علل و موانعی که باعث می‌شود نتواند نظر و خواسته‌ی خود را در اولویت قرار دهد و عملی کند، آگاهی بیشتری پیدا کند و از این طریق بتواند از چرخه‌ی فکری معیوبی که در آن گیر افتاده رهایی پیدا کند و روش‌های جایگزین سالم‌تری در پیش بگیرد. از آن جایی که تله‌های فکری در ما نهادینه شده‌اند، شناخت و اقدام برای حل آنها به تنهایی و بدون کمک متخصص، بسیار سخت و حتی گاهی ناممکن است. در صورتی که علایم و ویژگی‌های تلهی اطاعت را در خود یا اطرافیانتان می‌بینید، بهترین و اساسی‌ترین کار، مراجعه به روانشناس و رواندرمانگر است، چرا که تلهی زندگی اطاعت به تدریج میتواند حتی حس داشتن هویت مستقل را نیز از شما دریغ دارد. با کمک متخصص، می‌توان در مسیر درست برای تغییر تلهی فکری اطاعت حرکت کرد.
