همه افرادی که در سنین نوجوانی و جوانی قرار دارند در معرض تجربه دلبستگی‌های عاطفی و به اصطلاح عاشق شدن هستند. این نوع دلبستگی و تجربه عاشق شدن اگرچه یکی از جذاب‌ترین و شیرین‌ترین تجربیات هر انسانی است اما با خطراتی نیز همراه است. هر نوع دلبستگی و عشقی که افراد تجربه میکنند لزوما واقعی و سالم نیست و ممکن است مدتی بعد از شروع رابطه، به هر دلیلی دچار ناکامی شده و این رابطه سرانجام خوبی نداشته باشد. ناکامی در یک رابطه عاطفی معمولا منجر به تجربه نوعی سوگ شده و فرد را در معرض انواع مشکلات روانشناختی همچون افسردگی، اضطراب و … قرار میدهد. در این مقاله قصد داریم ابعاد مختلف سوگ عاطفی را مورد بررسی قرار دهیم.
چه اتفاقاتی باعث سوگ در افراد میشود؟
سوگ با از دست دادن و فقدان در ارتباط است. مرگ عزیز، طلاق و جدایی و تغییر محل زندگی از جمله اتفاقات مهمی هستند که منجر به بروز علایم سوگ می‌شوند. افراد ممکن است بنا به یکی از اتفاقات زیر دچار سوگ شوند:
- از دست دادن یکی از اعضای خانواده، دوست و یا حیوان خانگی
- از دست دادن یک رابطه و یا ازدواج
- از دست دادن منزل، محله و یا اجتماعی که به آن حس تعلق خاطر دارد
- از دست دادن و یا تغییر شغل
- بی ثباتی مالی
- از دست دادن یک هدف و یا یک رؤیا
- از دست دادن سلامتی و یا تغییر در وضعیت جسمانی
سوگ چه علائمی دارد؟
بروز سوگ در افراد ممکن است با نشانههای مختلف عاطفی، هیجانی و رفتاری خود را نشان دهد. در ادامه به برخی از علایم شایع پس از بروز سوگ پرداخته میشود:
علایم عاطفی و هیجانی سوگ: افرادی که سوگ را تجربه میکنند، علاوه بر احساس غم، موجی از احساسات مختلف، از خشم گرفته تا شادی را نیز تجربه میکنند. ممکن است لحظاتی در آرامش و در حال انجام کارهای روزمره‌ی خودشان باشند و ناگهان شروع به گریه کنند. افرادی که سوگ را تجربه میکنند معمولاً احساسات گیج کننده و پیچیده ای را تجربه میکنند. احساساتی نظیر:
- غم و ناراحتی از دست دادن عزیز و در عین حال خوشحالی از اینکه عزیزشان در آرامش است؛ به خصوص در مواردی که عزیز از دست رفته بیمار بوده.
- احساس گناه
- احساسات مختلفی از جمله خشم، ناراحتی و افسوس خوردن در ارتباط با از دست دادن یک دوست و یا یک رابطه
علایم جسمی: سوگ پدیده ای است که بر روی سیستم عصبی و سیستم ایمنی بدن اثر زیادی دارد. از جمله علایم فیزیکی سوگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس خستگی زیاد
- سردرد
- بی قراری
- بی خوابی
- مشکلات مفصلی و استخوانی
- احساس گرفتگی و درد در قفسه سینه
- تغییر در اشتها
علایم رفتاری سوگ: افراد غیر از علایم عاطفی هیجانی ممکن است رفتارهای خاصی را نیز در زمان سوگ نشان دهند. برخی از نشانگان رفتاری شایع در زمان سوگ شامل موارد زیر است:
- گیجی و سردر گمی
- مشکل در تصمیم گیری و تفکر
- از دست دادن امید
- مشکل در توجه به چیزی؛ غیر از چیزی یا کسی که از دست رفته است
- مشکل در انجام مسؤولیت‌های روزمره
سوگ عاطفی چیست؟
وقتی بین دو نفر نوعی دلبستگی عمیق و عاطفی شکل می‌گیرد جنبه‌های مختلف زندگی این افراد نیز شکل متفاوتی به خود می‌گیرد. در واقع هر دو نفر زندگی خود را بر اساس این رابطه تغییر داده و خود را با آن هماهنگ میکنند. حتی در خیال‌پردازی‌های خود در مورد آینده نیز تمام جزئیات برنامه‌های خود را بر اساس حضور نفر مقابل در نظر می‌گیرند و به نوعی انگار زندگی فقط با وجود این فرد است که معنا پیدا می‌کند. حال تصور کنید این رابطه به سرانجام نرسد و منجر به جدایی شود. این جدایی مسلما به راحتی اتفاق نمی‌افتد و صدمات روحی زیادی با خود همراه دارد. این فقدان و جدایی منجر به تجربه حالات روانشناختی خاصی میشود که به آن سوگ عاطفی گفته میشود. زیرا با نوعی فقدان همراه است.
فردی که هر روز کنار شما بود و ساعت‌های زیادی با او وقت می‌گذراندید و پیام‌های محبت‌آمیز از او دریافت می‌کردید و زندگی آینده خود را بر مبنای حضور او تصور می‌کردید دیگر نیست و شما باید همه چیز را مجددا و بدون حضور او بازسازی کنید. مسلما این بازسازی، کنار آمدن با نبودن و فقدان حمایت عاطفی مسیر سخت و طاقت‌فرسایی هست و به مدت زمان زیادی نیاز هست تا این زخم عاطفی ترمیم شود.
مراحل سوگ عاطفی
روانشناسان تجربه سوگ عاطفی را همانند یک سفر می‌دانند که باید مراحل مختلف آن طی شود تا سرانجام شخص بتواند به پذیرش و آرامش برسد. سوگ عاطفی به طور کلی دارای چند مرحله است. این مراحل به صورت خطی پیش نمی‌روند و ممکن است فردی یک مرحله را تجربه نکند یا برعکس در یک مرحله باقی بماند و نتواند وارد مرحله بعدی بشود.
مرحله انکار
اولین مرحله سوگ عاطفی، شوک و انکار است. خیلی از اوقات باور کردن شکست عاطفی سخت است، بنابراین فرد انکار می‌کند فردی که در حال تجربه سوگ عاطفی است ممکن است با خود تصور کند که او برمی‌گردد و همه این اتفاقات گذارا هست. یا ممکن است به طور کلی همه چیز را منکر شود و بگوید بهتر است که بهم خورد و اصلا ناراحتی ندارد.
مرحله خشم
پس از مرحله انکار فرد کم‌کم وارد فاز خشمگینی میشود. فرد خشمگین دلتنگ میشود. بارها خشم خودش را به فرد مقابل نشان میدهد. حق را به خودش میدهد. دوست دارد از او انتقام بگیرد. این خشم حتی ممکن است معطوف به خودش شود و خودش را بابت اتفاقی که افتاده مقصر بداند و سرزنش کند.
مقاله پیشنهادی «نکات کلیدی برای رهایی از افسردگی»
مرحله غم
فردی که دچار شکست عاطفی شده است معمولا بعد از انکار و خشم کم‌کم می‌پذیرد که رابطه از دست رفته است و دچار احساس غم بسیار زیادی میشود. معمولا در این مرحله افراد زیاد گریه میکنند و احساس ناامیدی خیلی زیادی دارند.
مرحله پذیرش
پذیرش آخرین مرحله در سوگ عاطفی هست. در این مرحله فردی که دچار سوگ عاطفی شده است از لحاظ روانی آماده ورود به زندگی جدید میشود.
راهکارهای کنار آمدن با سوگ عاطفی
کنار آمدن با از دست دادن یک رابطه و یا فرد مورد علاقه در سوگ عاطفی، نیاز به زمان و صبوری دارد. موارد گفته شده به تسریع و تسهیل در پشت سرگذاشتن سوگ به افراد کمک میکنند:
تلاش برای پذیرش: با اینکه انکار، یکی از مراحل طبیعی سوگ عاطفی است، اما طولانی شدن آن به پیچیدهتر شدن سوگ منجر میشود. تلاش برای پذیرش اتفاقی که افتاده و اجتناب از راههای مختلف برای برگرداندن شخص از دست رفته، باعث میشود راحتتر بتوانید اتفاقی که افتاده را قبول کنید.
برقراری ارتباط با سایر دوستان و آشنایان: برقراری ارتباط با دیگر دوستان باعث میشود تحمل غم و دوری برای ما راحتتر باشد. انزوا و گوشهگیری باعث بدتر شدن علایم سوگ می‌شوند. در شرایطی که فرد معشوقی را در یک رابطه از دست داده، لازم است از وجود سایر افراد و سایر روابط بهرهمند شود. اما همواره باید این نکته را مد نظر داشت که در چنین شرایطی بهتر است روی روابط صرفاً دوستانه تمرکز شود و نه شروع سریع یک رابطه عاطفی جدید! چرا که در این حالت فرد برای رهایی از غم از دست دادن یک رابطه عاطفی به طور شتابزده و عمدتاً به اشتباه، وارد یک رابطه عاطفی جدید میشود که سرانجامی جز جدایی و شکست ندارد!
اجتناب از ورود به یک رابطه عاطفی دیگر: بدون طی شدن مراحل سوگ و بدون پذیرش فقدان شخص از دست رفته، درگیر شدن در یک رابطه جدید، وضعیت را پیچیده تر خواهد کرد و کمکی به بهبود حال فرد نمی‌‌کند. پس باید حتیالامکان از شروع روابط عاطفی جدید اجتناب کرد.
خودمراقبتی: انجام فعالیت‌هایی که به بهبود روحیه و خلق کمک میکنند، میتوانند به راحتتر سپری شدن سوگ کمک کنند. توجه به تغذیه، خواب کافی، تحرک و داشتن تفریحات مختلف؛ از جمله فعالیتهای خود مراقبتی هستند که افراد میتوانند انجام دهند.
آیا برای سوگ عاطفی به مشاور مراجعه کنیم؟
سوگ عاطفی مراحل مختلفی دارد و طی کردن این مراحل مسلما با رنج روانشناختی همراه است. بنابراین تجربه هیجانات ناخوشایند بعد از سوگ عاطفی اجتناب‌ناپذیر است. مدت زمانی که طول می‌کشد تا افراد مراحل مختلف سوگ عاطفی را پشت سر بگذارند و به پذیرش برسند در افراد مختلف متفاوت است و نمی‌توان زمان مشخصی را تعیین کرد. اما برای پاسخ به این سوال که آیا برای سوگ عاطفی به مشاور مراجعه کنیم یا نه؟ بهتر است به چند نکته توجه کنید:
مسلما تجربه غم، خشم و … طبیعی است اما اگر شدت این هیجانات به قدری زیاد است که عملکرد طبیعی شما را مختل کرده است و منجر به شکل‌گیری افسردگی در شما شده است یا برای کنترل هیجانات خود از شیوه‌های ناسالم استفاده میکنید بهتر است به مشاور مراجعه کنید.
اگر متوجه شده‌اید شکست عاطفی در شما منجر به شکل‌گیری بی‌اعتمادی و بدبینی فراگیر نسبت به جنس مخالف شده است و دیگر تمایل به برقررای رابطه جدید ندارید یا از برقراری روابط جدید ترس و واهمه دارید بهتر است با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید. مشاور به شما کمک می‌کند تا در مورد تجربیات خود آزادانه صحبت کنید و بتوانید مجددا حس اعتماد خود را به دست آورید.
در نهایت مراجعه به مشاور در مدیریت سوگ عاطفی به شما کمک می‌کند تا به شکل سالم و موثر هیجانات منفی ناشی از این سوگ را تحمل کنید، زخم‌های روحی ایجاد شده را ترمیم کنید و از همه مهم‌تر نسبت به دلایل این شکست بینش پیدا کنید و در آینده انتخاب بهتری داشته باشید.
سوالات متداول
1- چه مدت زمانی باید از رابطه عاطفی قبلی بگذرد تا بتوان رابطه جدیدی را شروع کرد؟
یکی از سوالات شایع در میان مراجعین این است که “چه مدت زمانی باید از رابطه قبلی بگذرد تا بتوانم رابطه جدیدی را شروع کنم؟” در پاسخ به این سوال گفت که معمولاً مدت زمان مشخصی را نمی‌توان پیشنهاد کرد، چرا که این موضوع از فردی به فرد دیگر کاملاً متفاوت است. اما متخصصان در چنین شرایطی بازه زمانی شش ماه تا 2 سال را پیشنهاد میکنند. دلیل تفاوت در این بازه، بستگی به شدت آشفتگی دارد که فرد ممکن است بخاطر سوگ عاطفی تجربه کند، اگر میزان آشفتگی شما ناشی از سوگ عاطفی کم بوده و در مدت کوتاهی توانستید زندگی عادی خودتان را از سر بگیرید، شاید مدت شش ماه برای شما کافی باشد. اما اگر آشفتگی شما مدت زمان زیادی طول کشید حتماً تا مدت نسبتاً طولانی از ورود به رابطه جدید اجتناب کنید. اگر نمی‌توانید در این خصوص میزان آشفتگی خود را با قطعیت بررسی کنید، حتماً از یک متخصصی روانشناسی کمک بگیرید.
2- تفاوت بین علائم سوگ و افسردگی چیست؟
بین سوگ و افسردگی تفاوتهای خاصی وجود دارد. از جمله مهمترین تفاوتها این است که علایم سوگ پس از یک فقدان ایجاد میشود، اما افسردگی ممکن است خود بخودی و بدون دلیل مشخص شروع شود. در افسردگی فرد عمدتاً از دست خودش عصبانی است و خودسرزنشگری دارد، اما در سوگ ممکن است خشم معطوف به طرف مقابل باشد. در افسردگی عملکرد روزانه فرد بیشتر از سوگ مختل شده و روال زندگی فرد به هم میریزد.
.
