توسط گاهی با افرادی مواجه می‌شویم یا توصیفشان را می‌شنویم که بسیار جزئی‌نگر، ریزبین، حساس و دقیق هستند. این صفات در ابتدا شاید مثبت و خوب تلقی شوند. اما وقتی با چنین افرادی در رابطه قرار می‌گیریم چندان خوشایند نیست. این ویژگی‌ها به تنهایی خوب هستند و در حتی در برخی شرایط خیلی هم مفید بوده و لازمه کار هست اما وقتی همه صفات ریزبینی، دقت زیاد، جزئی نگری و کمال‌طلبی در کنار هم و به شکل افراطی قرار می‌گیرد ویژگی شخصیتی به نام کنترل‌گری را شکل می‌دهند. کنترل گری نیز مانند هر ویژگی دیگری اگر از محدوده طبیعی خود خارج شود برای فرد و اطرافیان او دردسرساز خواهد شد. با ما همراه باشید تا با ویژگی شخصیتی کنترل‌گری بیشتر آشنا شوید.
کنترل‌گری چیست؟
کنترل‌گری یک صفت شخصیتی است. صفات شخصیتی، ویژگی‌های ثابتی هستند که ماهیت افراد را می‌سازند. کنترل‌گری شامل مجموعه‌ای از صفات همچون توجه به جزئیات، خودانضباطی، کنترل هیجانی، پشتکار و قابل اطمینان بودن است. بنابراین کنترل‌گری لزوما ویژگی منفی نیست اما وقتی همه این صفات به صورت افراطی و غیرقابل انعطاف به کار گرفته شوند باعث می‌شود کنترل‌گری اثرات مخربی داشته باشد. بنابراین کنترل‌گری در شکل منفی آن شامل فردی سخت‌گیر، کمال‌گرا، متعصب، انعطاف‌ناپذیر و از لحاظ هیجانی و شناختی بازداری شده است. کمال‌گرایی وسواسی، سخت‌گیری و رفتار مبتنی بر قاعده افراد کنترل‌گر را مستعد اضطراب می‌کند.
نشانه‌های کنترل‌گری
همان‌طور که گفته شد کنترل‌گری مجموعه‌ای از صفات شخصیتی است. این صفات در روابط و موقعیت های متعدد خود را به شکل‌های مختلفی نشان می‌دهند. در ادامه برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های افراد کنترل‌گر توضیح داده شده است.
- ذهن افراد کنترل‌گر آنچنان مشغول جزئیات، قوانین و مقررات می‌شود که اجازه هرگونه تفریحی را به خود نمی‌دهند.
- آن‌قدر کمال‌گرا هستند که نمی‌توانند کاری را به پایان برسانند.
- بسیار با وجدان هستند و در زمینه عمل به موازین اخلاقی انعطاف‌ناپذیر عمل می‌کنند.
- در هیچ‌کاری حاضر به همکاری با دیگران نیستند، مگر آنکه به شیوه‌ای که دلخواه آنها هست انجام گردد.
- افراد کنترل‌گر انعطاف‌ناپذیر و لجباز هستند.
علل ایجاد شخصیت کنترل‌گر
اکثر خصوصیات و ویژگی‌های شخصیتی در نتیجه رخداد برخی وقایع در دوران کودکی فرد به علاوه پیش‌زمینه ژنتیکی او به وجود می‌آید. افراد کنترل‌گر ممکن است در خانواده‌ای به شدت آشفته و مستاصل‌کننده رشد یافته باشد. در نتیجه او به منظور مقابله با آشفتگی مزبور به تدریج آموخته است که چگونه با اعمال کنترل بر روی خود و محیط اطرافش احساس اضطراب و آشفتگی درونی خود را کاهش دهد. شخصیت کنترل گر چنین کنترلی را از طریق پیروی شدید از قوانین و برنامه‌ریزی‌های تعیین شده اعمال کرده و در نتیجه خود را از صدمات حاصل از آشفتگی‌ها و قوانین و مقررات مبهم خانه مصون داشته است. در حالی که این شیوه از زندگی، در مقطعی از زمان به او کمک کرده است که از خود در برابر آشفتگی‌های دنیای درون و بیرون خود دفاع کند اما در درازمدت آسیب‌های جدی به او وارد کرده است.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
یک علت دیگر در ایجاد شخصیت کنترل‌گر رشد کردن در خانواده‌ای بسیار سخت‌گیر و کنترل‌کننده است. این افراد در دوران کودکی خود در خانواده‌هایی سرد و بی‌روح و دارای قوانین سخت و غیرقابل انعطاف رشد یافته‌اند. در چنین خانواده‌هایی اطاعت کامل از قوانین خانواده چیزی است که از کودک انتظار می‌رود و هرگونه سرپیچی از آن عواقب وخیمی را برای کودک به دنبال خواهد داشت. در نتیجه این کودک می‌آموزد که همواره رفتار خود را زیر نظر داشته و در صورت انحراف از مسیر معین شده به شدت از خود انتقاد کند.
نشانه‌ها و ویژگی‌های شخصیت کنترل‌گر
کمال طلبی
افراد کنترل‌گر به شدت کمال‌طلب هستند. آنها تحمل هیچ نقص و ایرادی را ندارند. از آن جایی که وجود هرگونه نقص یا ایراد برای این افراد قابل تحمل نیست و نمی‌توانند بپذیرند همواره قوانین و معیارهای سخت‌گیرانه‌ای در زندگی خود دارند. گاهی این قوانین و معیارها زندگی خود شخص کنترل‌گر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و معطوف به خود است. مثلا فرد کنترل‌گر وسواس و دقت بسیار زیادی در کارهای مختلف همچون امور تحصیلی، کاری، یا رسیدگی به امور شخصی به خرج می‌دهد و گاهی معطوف به دیگران است. مثلا برخی از اشخاص کنترل‌گر قوانین سخت‌گیرانه‌ای در مورد روابط خود یا تربیت فرزندان و … دارند و اطرافیانشان همیشه باید سعی کنند معیارهای آنها را برآورده کنند و هیچ نقصی نداشته باشند. این نوع کمال‌طلبی معطوف به دیگران منشا بیشترین تعارضات در روابط است.
عدم مشارکت در کارهای گروهی
افراد کنترل‌گرا نمی‌توانند به دیگران اعتماد کنند و باید بر همه چیز کنترل داشته باشند. اگر این کنترل از دست برود احساس ناامنی و اضطراب خواهند داشت. این دو ویژگی سبب می‌شود یک فرد کنترل‌گرا به هیچ‌وجه توانایی مشارکت در کارهای گروهی را نداشته باشد و اگر هم مشارکت کند احتمالا دوست دارد همه چیز طبق نظر او پیش برود و به همه دستور بدهد و این ویژگی خوشایند سایر افراد نیست. بنابراین این افراد هیچ وقت از روابط خود احساس رضایت نخواهند داشت.
سخت‌گیری
افراد کنترل‌گر بیش از حد به خود و دیگران سخت می‌گیرند و در رابطه با قوانین بسیار انعطاف‌ناپذیر عمل می‌کنند. هرگونه تخطی از قوانین برای آنها به منزله از دست دادن احساس کنترل و در نتیجه ناامنی است. به همین دلیل غالبا افراد متعصبی به نظر می‌رسند.
خودمحوری
فرد کنترل‌گر همیشه دنیا را از دید خودش می‌بیند. نمی‌تواند احساس همدلی داشته باشد و دیگران را نیز در امور سهیم کند. چرا که در این صورت احساس تسلط و کنترل او از بین می‌رود و این موضوع برای افرد کنترل‌گر به منزله یک زنگ خطر است. وقتی در رابطه با یک فرد کنترل‌گر قرار می‌گیرید دائما احساس می‌کنید هیچ احترامی برای حریم شخصی شما قائل نیست و دائما سعی دارد در همه امور مداخله کند.
تفکر دوقطبی
افراد کنترل‌گر همه چیز را سیاه و سفید می‌بینند. هیچ حد وسطی برای آنها وجود ندارد و همیشه سرسخت به نظر می‌رسند. در واقع تحمل ابهام برای آنها بسیار سخت است و به همین دلیل ترجیح می‌دهند به همه امور نگاه صفر و صد داشته باشند.
مقاله پیشنهادی «سوگ عاطفی چیست؟ و چگونه سپری آن را کنیم؟»
مواجهه با شخصیت کنترل‌گر
قطعا مواجهه و کنار آمدن با یک فرد کنترل گر بسیار سخت و طاقت‌فرسا هست. این احساس که دائما داریم کنترل می‌شویم و احساسات، افکار و باورهایمان از سمت دیگران نادیده گرفته می‌شود خوشایند نیست. اما اگر به هر دلیلی در ارتباط با یک فرد کنترل‌گر قرار گرفتیم چگونه می‌توانیم از خود محافظت کنیم؟
همیشه مواجهه با یک فرد کنترل گر موجب برانگیخته شدن یک سری از احساسات و عواطف در شما می شود. افراد معمولا از نادیده گرفتن شدن و خودمحوری فرد کنترل‌گر عصبانی می‌شوند. شما حق دارید احساس خشم داشته باشید اما اگر این خشم کنترل نشود در درجه اول به خود شما آسیب می‌زند. برای کنترل این خشم سعی کنید ابتدا از نگاه فرد کنترل گر به قضیه نگاه کنید. این شیوه باعث همدلی و درک رفتارهای او می شود اما لزوما به معنای کوتاه آمدن یا تائید کارهای او نیست فقط در درجه اول احساس خشم شما را قابل مدیریت می کند.
سعی کنید بر نقاط قوت شخص کنترل‌گر تاکید کنید و از آن به شیوه سالم استفاده کنید. برخی از ویژگی‌های افراد کنترل‌گر اتفاقا خوب و مثبت بوده و می‌توانید با خیال راحت بخشی از امور را به او بسپارید. با این شیوه هم کار شما پیش می‌رود و هم تا حدی حس کنترل گری فرد مقابل ارضا شده است.
سعی کنید در مقابل رفتارها و خواسته های غیر منطقی فرد کنترل‌گر جرئت‌مندانه رفتار کنید. اجازه ندهید فرد کنترل‌گر ارزش‌های شما را زیر سوال ببرد. در این مواقع ضمن همدلی و درک او بر خواسته‌های خود پافشاری کنید و از او بخواهید به آنها احترام بگذارد.
بهترین مشاوره و روانشناس برای درمان کنترل‌گری
یکی از بهترین رویکردهای مشاوره و روانشناسی که می‌تواند در زمینه کنترل‌گری به افراد کمک کند رویکرد طرح‌واره درمانی است. در این رویکرد افراد نسبت به منشا شکل‌گیری ویژگی‌های شخصیتی خود بینش پیدا کرده و با استفاده از تکنیک‌های مختلف ویژگی کنترل‌گری در آنها تا حد زیادی تعدیل می‌شود.
اگر در رابطه عاطفی خود یا سایر روابط با شخصیت کنترل‌گر مواجه هستید، مشاورین حوزه خانواده با تحصیلات آکادمیک مرتبط (روانشناسی بالینی) می‌توانند راهنمای خوبی برای مدیریت روابط شما باشند.
نتیجه‌گیری
کنترل‌گری یک ویژگی شخصیتی است که مجموعه ای از صفات مثبت و منفی را در بر می‌گیرد. وقتی این صفات به شکل غیرمنطقی و افراطی به کار گرفته می‌شوند احساس رضایت فرد را پایین آورده و او را مستعد اضطراب، افسردگی و انواع اختلالات روانشناختی می‌کند. فرد کنترل‌گر حتی اگر در محیط اطراف خود با دیگران به مشکل هم برنخورد در درون خود همواره احساس اضطراب و ناامنی دارد. بنابراین بهتر است در صورت وجود نشانه‌های کنترل‌گری در اولین فرصت به فکر اصلاح و بهبود آن باشیم.