اختلالات شخصیت، دسته‌ای از اختلالات روانی است که انواع مختلفی دارد. افراد دارای این اختلال الگوی نافذ و غیر قابل انعطاف فکری و رفتاری دارند که زندگیشان را در حوزه‌های مختلف مختل می‌کند. شخصیت افراد معمولا از دوران نوجوانی و اوایل بزرگسالی شکل گرفته و به مرور زمان تحکیم می‌شود از همین رو، نشانه‌های اختلال شخصیت نیز از نوجوانی و اوایل بزرگسالی خود را نشان می‌دهد. در این مقاله، به معرفی و توضیح اختلالات شخصیت، انواع آن و راه‌های درمان می‌پردازیم.
اختلال شخصیت چیست؟
اختلال شخصیت، یکی از انواع اختلالات روانی است که با الگوهای نافذ و پایدار فکری و رفتاری همراه است. این الگوهای فکری و رفتاری مغایر با معیارهای فرهنگی فرد هستند و نفوذ عیر قابل انعطافی دارند. این اختلال از جوانی یا نوجوانی شروع می‌شود، طی زمان تغییر نمی‌کند و عملکرد فرد را دچار اختلال می‌کند. هرگاه ویژگی‌های شخصیتی غیر قابل انعطاف و ناسازگارانه باشند و کارکردهای فرد را مختل کنند و یا احساس ناراحتی و رنج ذهنی برای وی ایجاد کنند، تشخیص اختلالات شخصیت مطرح می‌شود.
مقاله پیشنهادی «کنترل‌گری چیست؟ نشانه‌ها و ویژگی‌های شخصیت کنترل‌گر»
نشانه‌های مهم اختلال شخصیت
اختلالات شخصیت، انواع مختلفی دارد و هر کدام از آنها علایم و نشانه‌های خاص خود را دارند اما به طور کلی همگی آنها در ویژگی‌های زیر مشترک هستند:
- عدم توانایی در برقراری ارتباط صحیح با دیگران؛ این ویژگی شاید بارزترین ویژگی در انواع اختلالات شخصیت باشد.
- در کار و زندگی روزمره‌ی خود دچار چالش می‌شوند و عملکردشان مختل است.
- ابتلا به سایر اختلالات روان‌پزشکی از جمله افسردگی و اضطراب
- احتمال بالای سوء مصرف مواد و الکل
- تمایلی به دریافت کمک و مراجعه به مشاور و روانشناس ندارند
- در مسایل و مشکلاتی که در کار و روابطشان پیش می‌آید، دیگران را مقصر می‌دانند.
- علی رغم ایجاد اختلال در عملکرد و روابطشان و احساس ناراحتی، ایرادی در الگوهای فکری و رفتاری خود نمیبینند.
انواع اختلال شخصیت
بر اساس مشخصه‌ها و علائم ، اختلالات شخصیت در أنواع مختلف دسته‌بندی شده اند که عبارت‌اند از: اختلال شخصیت پارانویید، اختلال شخصیت اسکیزویید، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت نمایشی، اختلال شخصیت خودشیفته، اختلال شخصیت دوری گزین، اختلال شخصیت وابسته و اختلال شخصیت وسواسی – جبری. در ادامه به توضیح هر کدام از این اختلال شخصیت‌ها می‌پردازیم:
اختلال شخصیت پارانویید
مشخصه‌ی بارز اختلال شخصیت پارانویید، الگوی فراگیر بی اعتمادی و شک به انگیزه‌ها و قصد و نیت دیگران است. افرادی که به اختلال شخصیت پارانویید مبتلا هستند، اشتغال ذهنی مداوم و بدگمانی‌های بی اساس نسبت به دیگران دارند و به همین دلیل، معمولا به کسی اعتماد نمی‌کنند. این افراد همچنین تمایل شدیدی به کینه‌ورزی دارند.
اختلال شخصیت اسکیزویید
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزویید، با انزوای اجتماعی و بی‌میلی و بی‌علاقگی به برقراری روابط با دیگران شناخته می‌شوند. این افراد، عواطف و احساسات محدودی دارند و سرد و بی‌عاطفه به نظر می‌رسند. برای آشنایی بیشتر با این اختلال به مقاله «اختلال شخصیت اسکیزویید چیست؟ علائم و نشانه‌های آن» مراجعه کنید.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، افرادی عجیب و غریب بنظر می‌رسند که تحریفات شناختی و ادراکی غیر متعارفی دارند. این افراد، عقاید عجیب و غریب و تفکرات جادویی دارند، خطاهای ادراکی از جمله توهمات دیداری و شنیداری نیز در این افراد دیده می‌شود. این افراد علاوه بر ظاهر عجیب و غریب، گفتار عجیبی نیز دارند. بدگمانی و عاطفه‌ی محدود یا نامتناسب با موقعیت نیز در آنها دیده می‌شود.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
اختلال شخصیت ضد اجتماعی، با اعمال مداوم ضد اجتماعی و خلاف قانون شناخته می‌شود. این افراد، الگوی نافذی از بی اعتنایی و نقض حقوق دیگران دارند. فریبکاری و دروغ‌گویی نیز در این افراد دیده می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، تحریک پذیر هستند و پرخاشگری و دعواهای مکررجسمی در آنها دیده می‌شود.
اختلال شخصیت مرزی
مشخصه‌ی بیماران اختلال شخصیت مرزی، حالت عاطفی و خلق ناپایدار است. همین موضوع باعث به وجود آمدن بی ثباتی در روابط و خودانگاره‌ی این افراد نیز می‌شود. این افراد هویت آشفته‌ای دارند و خودانگاره و حسشان نسبت به خودشان دایم در حال تغییر است. واکنش پذیری و تکانشگری به نحوی که معمولا فوران‌های احساسی شدیدی دارند.
اختلال شخصیت نمایشی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، رفتاری پر رنگ و لعاب، نمایشی و برونگرایانه دارند. این افراد، به شدت هیجانی و تحریک پذیرند و ابراز احساسات در آنها شدید و اغراق شده است. این افراد علی رغم داشتن روابط زیاد، دوست صمیمی ندارند و احساسات و روابطشان معمولا سطحی است. برای آشنایی بیشتر با این اختلال به مقاله «اختلال شخصیت نمایشی چیست؟ تشخیص، علائم و درمان» مراجعه کنید.
اختلال شخصیت خودشیفته
این افراد با الگوی فراگیر و مداومی از خودبزرگ بینی، نیاز به تحسین و عدم توانایی در همدلی، شناخته می‌شوند. این افراد، به صورت افراطی خود را مهم می‌دانند و در مورد قدرت، هوش، زیبایی و موفقیت خیال پردازی می‌کنند. رفتارهای متکبرانه دارند. اغلب به دیگران حسادت می‌کنند و یا احساس می‌کنند دیگران به آنها حسادت می‌کنند.
اختلال شخصیت دوری‌گزین
در این بیماران، حساسیت شدید نسبت به طرد شدن دیده می‌شود، به نحوی که باعث می‌شود این افراد گوشه‌گیر باشند و از تعاملات اجتماعی پرهیز کنند. ترس مداوم از مورد انتقاد قرار گرفتن و تمسخر دارند و از نظر اجتماعی خود را فردی غیر جذاب و بی کفایت ارزیابی می‌کنند.
اختلال شخصیت وابسته
این افراد با الگویی از رفتار مطیعانه و سلطه پذیر و چسبنده شناخته می‌شوند. این افراد ترس از دست دادن زیادی دارند و خواسته‌های دیگران برایشان نسبت به خواسته‌های خودشان در اولویت است. استقلال کمی را تجربه می‌کنند و برای رفع نیازها و انجام کارهای روزمره‌شان به دیگری وابسته هستند. برای آشنایی بیشتر با این اختلال به مقاله «اختلال شخصیت وابسته چیست؟ روش تشخیص و درمان آن» مراجعه کنید.
اختلال شخصیت وسواسی – جبری
مشخصه‌ی این افراد، منظم و مرتب بودن، سرسختی و یکدندگی و بلا تصمیمی است. این افراد الگوی نافذی از کمالگرایی افراطی و انعطاف ناپذیری دارند. برای هرکاری به شدت سخت می‌گیرند، فکر می‌کنند و اصرار دارند کارها به شیوه‌ی خودشان انجام شود. بیش از حد خود را سرگرم و درگیر کار می‌کنند و کمتر به تفریح و وقت گذراندن با دیگران می‌پردازند. برای آشنایی بیشتر با این اختلال به مقاله «اختلال شخصیت وسواسی – جبری چیست؟ نشانه‌ها و درمان آن» مراجعه کنید.
روش‌های تشخیص اختلال شخصیت
به منظور تشخیص اختلال شخصیت در افراد موارد زیر در نظر گرفته می‌شود:
- الگوهای رفتاری مزمن و فراگیر که بر عملکرد اجتماعی، کار و روابط نزدیک تأثیر منفی می‌گذارند.
- علائمی که حداقل دو مورد از این چهار زمینه را تحت تأثیر قرار دهند: افکار، احساسات، مهارت‌های درون فردی، کنترل تکانه
- آغاز الگوهای رفتاری از دوران بلوغ یا اوایل بزرگسالی فرد.
- الگوهای رفتاری که با اختلالات روانی دیگر، مصرف مواد یا علل پزشکی قابل توجیه نیستند.
آیا اختلال شخصیت قابل درمان است؟
روان درمانی یکی از شناخته شده ترین روش‌های درمانی برای درمان اختلالات شخصیت است. کمک به افراد برای شناخت و آگاهی نسبت به ریشه‌ی احساساتشان و ایجاد حس امنیت برای برون ریزی این احساسات از جمله کارهایی است که در روان‌درمانی این افراد مورد هدف قرار می‌گیرد. از آنجایی که این افراد الگوی ارتباطی غلط و ناکارآمدی در روابط خود بکار می‌برند، خود ارتباط درمانی با درمانگر می‌تواند برای این افراد کمک کننده باشد. دارو درمانی تنها در درمان اختلالات همراه اختلالات شخصیت نظیر اختلالات افسردگی و اضطرابی، مؤثر است وکاربرد دارد. از آنجایی که اختلالات شخصیتی بیماری‌هایی طولانی‌مدت هستند، دوره درمان ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
نتیجه‌گیری
اختلالات شخصیت طیف و انواع مختلفی دارد که با توجه به شباهت‌های بین هرکدام در سه دسته قرار گرفته اند. نکته‌ای که در مورد اختلالات شخصیت وجود دارد این است که این اختلالات ممکن است همآیند باشند و فردی به بیش از یک اختلال شخصیت مبتلا باشد. درمان این افراد طولانی و پیچیده است به خصوص اینکه این افراد خودشان برای درمان اقدامی نمی‌کنند. در صورتی که با فردی زندگی می‌کنید که مبتلا به یکی از انواع اختلالات شخصیت است، بهترین کار تشویق و ترغیب وی به مراجعه به روانشناس است.
