وابستگی زیربنای روابط و یکی از ارکان اصلی در رشد دلبستگی و ارتباط است. در صورتی که فرآیند شکل‌گیری وابستگی دچار اختلال شود و افراد نتوانند تعادل بین وابستگی و استقلال را برقرار کنند و این وابستگی به شکل افراطی و غیر عادی در افراد وجود داشته باشد، به احتمال زیاد با یکی از انواع اختلالات شخصیت، تحت عنوان اختلال شخصیت وابسته، مواجه هستیم. اختلال شخصیت وابسته یکی از شایع‌ترین انواع اختلالات شخصیت است. این اختلال به صورت نیاز به بودن دیگران برای احساس آرامش و مراقبت شدن توسط دیگران تعریف می‌شود. به طوری که فرد خودش به تنهایی نمی‌تواند از پس نیازهای خود بربیاید و همیشه برای انجام کارهایش نیاز به کمک و حمایت دیگران دارد، به نحوی که در صورت عدم حضور آنها، حتی نمی‌تواند به راحتی تصمیم بگیرد. در این مقاله، به تعریف اختلال شخصیت وابسته، نشانه‌های رایج آن، علل و عوامل شکل‌گیری این اختلال و راه‌های درمانی مناسب آن می‌پردازیم.
اختلال شخصیت وابسته چیست؟
اختلال شخصیت وابسته، یکی از انواع اختلالات شخصیت است که همانطور که از نامش پیداست، با وابستگی شدید و افراطی به دیگران همراه است، طوریکه این وابستگی برای دیگران می‌تواند آزاردهنده باشد. اختلال شخصیت وابسته، با الگوی رفتارهای منفعلانه و چسبنده شناخته می‌شود. در این نوع اختلال، فرد برای رفع نیازهایش به دیگران می‌چسبد و برای حفظ روابطش حاضر است باج دهد و برای خوشحالی دیگران و یا نگه داشتن آنها در کنار خود حاضر است هرکاری انجام دهد، طوریکه گاهی این مساله باعث سوء استفاده از افراد مبتلا به این اختلال نیز می‌گردد. تجربه‌ی جدایی برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته بسیار دردناک و غیر قابل تحمل است و هر گونه نشانه‌ای از تمام شدن رابطه می‌تواند این افراد را به شدت آشفته سازد. افراد مبتلا به این اختلال برای تمام نشدن رابطه بسیار تلاش می‌کنند.
نشانه‌های اختلال شخصیت وابسته
از نشانه‌های کلیدی اختلال شخصیت وابسته، وجود رفتارهای چسبنده و ترس از جدا شدن است. فرد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته به طور کلی توانایی تصمیم‌گیری و عمل به شکل مستقل را ندارد. از جمله نشانه‌های رایج در افراد مبتلا به این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترس شدید و غیرعادی از تنهایی
- قبول نکردن و نپذیرفتن مسئولیت بسیاری از کارها و فعالیت‌های مربوط به خودشان
- نیاز مداوم به اطمینان بخشی و کمک؛ حتی در انجام کارهای روزمره
- دشوار بودن تصمیم‌گیری
- سعی در رفع نیازهای فردی که نقش حامی را برایشان دارد
- احساس ناتوانی در صورت نبودن فرد حامی
- رفتار سلطه‌پذیر و مطیعانه
- عدم ابراز مخالفت، به دلیل ترس از دست دادن حمایت دیگران
- اشتغال ذهنی مداوم با این موضوع که نتواند از خود مراقبت کنند
- ترس از ابراز وجود
- عدم داشتن جسارت کافی در شروع به انجام کاری
- امتناع از قبول کردن موقعیت‌هایی که مسئولیت دارد
- تلاش افراطی برای جایگزینی یک فرد، در صورت از دست دادن یک رابطه‌ی مهم
مقاله پیشنهادی «سوگ عاطفی چیست؟ و چگونه سپری آن را کنیم؟»
دلایل ابتلا به اختلال شخصیت وابسته
همه‌ی ما از بدو تولد برای رفع نیازهای خود، به دیگران وابسته‌ایم. اما با بزرگتر شدن و تجربه در محیط، این وابستگی تغییر می‌کند و به مرور استقلال و تکیه به خود را یاد می‌گیریم و خودمان از پس نیازهایمان برمی‌آییم و احساس خودکفایی و کارآمدی می‌کنیم. هر عاملی که در مسیر شکل‌گیری استقلال و احساس خودکارآمدی ما قرار گیرد، می‌تواند در شکل‌گیری این اختلال مؤثر باشد. سبکهای والدینی که مستبدانه باشد و به کودک اجازه‌ی تجربه کردن ندهند، یا مدام او را مورد سرزنش و قضاوت قرار دهند و یا والدینی که بیش از حد مراقب کودک هستند، در شکل‌گیری این اختلال نقش دارند. افرادی که در کودکی بیماری جسمی مزمنی داشته‌اند و یا به دلایل دیگری نظیر فرزند آخر خانواده بودن شرایط متفاوتی داشتند، ممکن است به احتمال بیشتری به این اختلال مبتلا شوند. مانند بیشتر اختلالات شخصیت، عوامل ژنتیکی نیز در پیدایش این اختلال مطرح هستند.
عوارض ابتلا به اختلال شخصیت وابسته چیست؟
مبتلایان به اختلال شخصیت وابسته، درمعرض ابتلا به افسردگی، اختلالات اضطرابی، اختلال سوء مصرف مواد و الکل قرار دارند. این افراد ممکن است مورد سوءاستفاده‌های دیگران قرار گیرند، چرا که حاضرند جهت حفظ رابطه‌شان با افراد سلطه‌گر و دارای اقتدار به هر کاری دست بزنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته آماده پذیرفتن هر نوع سوءرفتاری از سوی دیگران هستند. گاهی اگر همسر یا نامزد فرد مبتلا، شخصی سلطه‌جو یا ضداجتماعی باشد، ممکن است به انواع سوء استفاده‌ها دست بزند.
افراد مبتلا به به این اختلال، به دلیل اعتماد به نفس پایین و تردید، به ندرت کاری را شروع کرده یا مهارتی را یاد می‌گیرند و همین امر باعث عدم داشتن مهارت و انجام کارها می‌شود و خود این امر نیز وابستگی‌شان را تشدید می‌کند.
اختلال شخصیت وابسته چگونه درمان می‌شود؟
یکی از روش‌های درمانی مؤثر درمان استفاده از رویکرد رفتاردرمانی شناختی در فعال‌سازی رفتاری ، آموزش جرأت ورزی و چالش با افکار مبتنی بر وابستگی است. استفاده از این رویکرد به فرد کمک می‌کند بتواند استقلال عمل خود را به دست بیاورد و اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد. استفاده از انواع رویکردهای روانشناختی چه به صورت گروهی و چه فردی باعث می‌شود فرد بتواند نسبت به ترس‌ها و ریشه‌ی رفتارهای همراه با وابستگی خود آگاهی و بینش پیدا کند و از این رو می‌توانند کمک کننده باشند. کار کردن روی دلبستگی افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته نیز تا حد زیادی می‌تواند به کاهش آسیب‌های ناشی از این اختلال شخصیت کمک نماید. استفاده از دارو درمانی، برای افرادی که اختلال همراه پانیک و یا اضطراب شدید دارند و نیز آن دسته از کسانی که علایم افسردگی دارند، می‌تواند در کنترل اضطراب و افسردگی‌شان مؤثر باشد.
نتیجه‌گیری
اختلال شخصیت وابسته یکی از انواع اختلال شخصیت است که مشخصه آن وابستگی شدید و افراطی به دیگران است. افراد مستعد این اختلال می‌توانند با دریافت به موقع مشاوره و روان درمانی از تشدید شدن این اختلال جلوگیری کنند. رواندرمانی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته باعث می‌شود فرد توانمندی‌های خود را به دست بیاورد و از وابستگی بیشتر و تجربه مشکلات و آسیب‌های احتمالی پیشگیری کند. روش‌های درمانی به بهبود دلبستگی و کاهش علائم و آسیب‌های ناشی از اختلال شخصیت وابسته کمک می‌کند، اما به دلیل اینکه ساختار شخصیتی در ابتدای کودکی شکل می‌گیرد، هر چه درمان و رواندرمانی زودتر آغاز شود، نتیجه بهتری نیز خواهد داشت.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
