اختلال دوقطبی نوعی اختلال روانپزشکی است. افراد مبتلا به این اختلال همواره بین دو حالت افسردگی و شیدایی (مانیا) در حال نوسان هستند. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در حالت افسردگی، بیش از حد غمگین، خسته و یا بی‌حوصله هستند و در حالت شیدایی بیش از حد شاد، تحریک‌پذیر و پرانرژی می‌شوند. در دوره‌ای که فرد حالت مانیا یا شیدایی را تجربه می‌کند ممکن است کارهایی انجام دهد که بعدا پشیمان شود. مثلا در مسائل مالی ولخرجی‌های بیش از حد انجام دهد یا به راحتی مورد سوء‌استفاده افراد در روابط عاطفی قرار بگیرد.
اختلال دوقطبی چه علائمی دارد؟
اختلال دوقطبی نشانه‌های متفاوتی دارد. مهم‌ترین نشانه اختلال دوقطبی، تغییر در روحیه فرد است. یعنی به مدت حداقل یک هفته، فرد به شکل غیرطبیعی و بدون هیچ دلیل خاصی بسیار شاد هست. این شادی بیش از حد با افزایش انرژی و فعالیت همراه است و تقریبا در تمام روزها دیده می‌شود. این حالت یعنی افزایش غیرطبیعی شادی و فعالیت دوره مانیا یا شیدایی نامیده می‌شود. در دوره شیدایی، افراد مبتلا به اختلال دو قطبی علائم مختلفی دارند که در ادامه توضیح داده می‌شود.
مهم‌ترین علائم دوره مانیا
- افزایش اعتماد به نفس یا خودبزرگ‌بینی. به طور مثال فرد معتقد است که از دیگران زیباتر است و یا قدرت زیادی دارد
- داشتن برنامه‌ها و ایده‌های بزرگ و دست نیافتنی
- کاهش نیاز به خواب. مثلا فرد فعالیت‌های زیادی انجام داده است، اما اصلا احساس خستگی نمی‌کند
- پرحرفی بیش از حد یا احساس فشار برای حرف زدن
- حواس‌پرتی و عدم‌تمرکز
- افزایش فعالیت‌های بدون هدف و نامعین یا کارهایی که پیامدهای مخربی دارند
- داشتن افکار متعدد و اینکه این افکار در حال سبقت‌گرفتن از هم هستند و فرد فشار زیادی را به علت داشتن افکار متعدد احساس می‌کند
- افزایش فعالیت‌های مذهبی
- تمایل بیشتر به ارتباط داشتن با جنس مخالف
- اقدام به خودزنی یا خودکشی
همه افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، تمام علائم ذکر شده را تجربه نمی‌کنند، اما به طور معمول هر فرد مبتلا به اختلال دوقطبی در دوره شیدایی یا مانیا سه یا چهار علامت را نشان می‌دهد. توجه داشته باشید که برای تشخیص اختلال دوقطبی حتما باید این علائم در کنار 2 نشانه اصلی اختلال دوقطبی یعنی افزایش شادی بدون دلیل و افزایش انرژی بیش از حد، وجود داشته باشد.
همان‌طور که گفته شد، افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، بین دو حالت شیدایی و افسردگی در حالت نوسان هستند. افراد وقتی وارد حالت افسردگی می‌شوند به طور معمول علائم زیر را تجربه می‌کنند.
مهم‌ترین علائم دوره افسردگی
- روحیه غمگین
- از دست‌دادن علاقه به دوستان، کار و سایر اموری که قبلا مورد علاقه فرد بوده است
- احساس پوچی و بی‌ارزشی
- عصبانیت
- بد‌بینی
- بی‌توجهی به بهداشت شخصی
- احساس گناه
- تغییر اشتها (پرخوری یا کم‌خوری)
- تغییر در خواب (مشکل در خوابیدن یا پرخوابی)
- کاهش ارتباطات اجتماعی
همه افرادی که به اختلال دوقطبی مبتلا می‌شوند، تمامی علامت‌های فاز مانیا و افسردگی را تجربه نمی‌کنند. هرکس ترکیب متفاوتی از این علائم را ممکن است نشان دهد.
مقاله پیشنهادی «خود سرزنشگری چیست؟ و راه‌های درمان آن کدامند»
انواع اختلالات دوقطبی
-
اختلال دو قطبی نوع یک
اختلال دوقطبی نوع یک، به حالتی گفته می‌شود، که در آن فرد هم علائم دوره مانیا یا شیدایی را تجربه می‌کند و هم در دوره‌هایی دچار افسردگی می‌شود.
-
اختلال دوقطبی نوع دو
اختلال دو قطبی نوع دو، حالتی است که فرد علائم دوره مانیا را به شکل خفیف‌تری تجربه می‌کند. این علائم کمتر در زندگی شخصی اختلال ایجاد می‌کنند. این حالت هیپومانیا نامیده می‌شود. در این نوع از اختلال دو قطبی نیز، فرد دوره‌های افسردگی را تجربه می‌کند.
-
اختلال دوقطبی همراه با حالت روان‌پریشانه
نوعی از اختلال دو قطبی وجود دارد که فرد در دوره های مانیا دچار هذیان و توهم نیز می‌شود. مثلا ممکن است صداهایی را بشنود که دیگران نمی‌شنوند یا اعتقاد داشته باشد که با افراد خاصی در ارتباط است و یا قدرت‌های خاصی دارد. برای آشنایی بیشتر با علائم توهم و هذیان می‌توانید مقاله آشنایی با اختلال اسکیزوفرنی را مطالعه کنید.
چرا بعضی از افراد دچار اختلال دوقطبی می‌شوند؟
دلایل ابتلا به اختلال دوقطبی کاملا شناخته شده نیست. اما مهم‌ترین دلیل ابتلا به این اختلال، دلایل زیستی و ژنتیکی است. برخی از افراد بیش از دیگران آمادگی ابتلا به اختلالات دو قطبی را دارند. مثلا در مغز بعضی از این افراد تنظیم برخی از مواد شیمیایی به هم می‌خورد و اشکال در عملکرد بعضی از ساختارهای مغز باعث بروز نشانه‌های مانیا یا افسردگی می‌شود.
مهم‌ترین راهکارهای درمانی برای مدیریت اختلال دوقطبی
گرچه اختلال دوقطبی، یک بیماری مزمن و عودکننده است ولی درمان پذیر است. درمان این بیماری مستلزم تلاش و پیگیری از سوی بیمار و خانواده وی است. در ادامه چند راهکار مفید برای کنترل این بیماری توضیح داده می‌شود.
-
آموزش
آموزش درباره ماهیت بیماری و علائم آن، مهم‌ترین جزء درمان به حساب می‌آید. فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، با کمک مشاوره آنلاین ماهیت بیماری خود را می‌شناسد، علائم اختصاصی که تجربه می‌کند را شناسایی می‌کند و نسبت به وضعیت خود بینش پیدا می‌کند. این آگاهی و بینش به فرد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک می‌کند تا شرایط خود را بپذیرد و برای درمان همکاری کند.
-
دارو درمانی
اولین گام در کنترل علائم اختلال دوقطبی، استفاده از دارو است. همان‌طور که گفته شد اختلال دو قطبی به دلیل بدتنظیمی برخی از مواد شیمیایی در مغز ایجاد می‌شود و مصرف دارو تا حد زیادی این بد تنظیمی را بهبود می‌بخشد. اما معمولا خانواده ها در این زمینه بسیار مشکل دارند، چرا که فرد مبتلا به اختلال دو قطبی به راحتی نمی‌پذیرد که دارو مصرف کند. اما اگر بیمار درباره ماهیت اختلال خود آگاهی پیدا کند ممکن است برای درمان همکاری کند.
-
شناسایی علائم هشداردهنده
منظور از علائم هشداردهنده، نخستین نشانه‌هایی است که هر فرد در هنگام عود دوره‌های مانیا و افسردگی تجربه می‌کند. مشاوره آنلاین به فرد مبتلا به اختلال دو قطبی کمک می‌کند تا علائم هشداردهنده بیماری خود را بشناسد و بتواند هنگام تجربه این علائم واکنش مناسب نشان دهد. مشاوره آنلاین به افراد آموزش می‌دهد تا با استفاده از یک جدول انواع حالت‌های روحی را که فرد در طول روز تجربه می‌کند، ثبت کند. این کار باعث می‌شود تا فرد بهتر بتواند تغییرات روحی خود را متوجه شود و بتواند رفتارهای مناسبی را انجام دهد.
-
مهارت آموزی
افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، به منظور پیشگیری از عود بیماری نیازمند یک سری آموزش در زمینه‌های مختلف هستند. این افراد باید مهارت‌های تنظیم هیجان را بیاموزند تا بتوانند با استرس‌های خود به شیوه مناسبی مقابله کنند. هرچه این افراد استرس و اضطراب کمتری را تجربه کنند، بیماری آن‌ها کمتر عود می‌کند.
