همه‌ی ما ممکن است در مقاطعی از زندگی خود تمایل به تنهایی داشته باشیم و برای مدتی نخواهیم که با کسی صحبت کنیم. اما این حالت کاملا گذرا و موقتی بوده و مجددا تمایل به ارتباط با دنیای بیرونی خودمان داریم. انسان ذاتا یک موجود اجتماعی است و ارتباط یکی از نیازهای اساسی او محسوب می‌شود. گاهی می‌بینیم که خودمان یا یکی از اطرافیانمان، بنا به دلایل مختلف ممکن است مدت طولانی از دیگران کناره گرفته باشد و تمایلی به برقراری ارتباط با دیگران نداشته باشد. در این حالت فرد دچار گوشه گیری شده است. در این مقاله قصد داریم مفهوم گوشه گیری و انزوا طلبی را توضیح داده و به بررسی علل و راهکارهایی برای مقابله با آن بپردازیم.
گوشه گیری و انزوا طلبی چیست؟
گوشه گیری و انزوا طلبی، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن، فرد به صورت فیزیکی و یا عاطفی و احساسی، از دیگران بریده و از آنها کناره گرفته است. در این وضعیت، فرد نهایتا دچار احساس تنهایی شدیدی می‌شود. این حالت و وضعیت به وجود آمده در فرد، می‌تواند اختیاری باشد، یعنی خود فرد تصمیم گرفته باشد که تنها و به دور از دیگران زندگی کند و یا اجباری باشد، برای مثال زمانی که فرد به دلیل بیماری، مجبور به ماندن در قرنطینه است.
انواع گوشه گیری و انزوا طلبی
گوشه گیری و انزوا طلبی، شکل‌های مختلفی می‌تواند داشته باشد، از جمله:
- گوشه گیری اجتماعی: در این حالت، فرد ارتباط و تماسی با دیگران ندارد.
- گوشه گیری احساسی و عاطفی: به حالت و وضعیتی اشاره دارد که فرد نمی‌تواند و یا تمایلی ندارد احساسات خود را با دیگران در میان بگذارد. در این حالت، فرد یک عدم ارتباط و اتصال احساسی با دیگران را تجربه می‌کند.
- گوشه گیری وجودی: به حالتی اطلاق می‌شود که گوشه گیری فرد ناشی از شرایط اوست. تجربیات، احساسات و وجود فرد به گونه‌ای شخصی و خاص است که نمی‌تواند آنها را با دیگران در میان بگذارد.
علل گوشه گیری و انزوا طلبی
- تجربه‌ی خشونت خانگی: افرادی که در روابط سمی بودند، مورد آزار و اذیت و سوء استفاده‌ی دوستان، اعضای خانواده و یا همکاران خود خود قرار گرفته‌اند، به احتمال بیشتری گوشه گیری را انتخاب می‌کنند و از ارتباط با افراد اجتناب می‌کنند.
- از دست دادن عزیزان: گوشه گیری و انزوا طلبی، به دنبال از دست دادن و فقدان یک شخص عزیز، متداول است.
- مشکلات و اختلالات سلامت روان: مشکلات و اختلالاتی از جمله، اضطراب، افسردگی و عزت نفس پایین می‌توانند گوشه گیری و انزوا طلبی در افراد را تقویت کنند.
- محل زندگی دور افتاده: افرادی که محل زندگیشان به دور از اعضای خانواده و دوستانشان است و در شرایطی هستند که به سختی می‌توانند با دیگران در تعامل و ارتباط باشند، احساس انزوا و تنهایی می‌کنند.
- مشکلات و اختلالات جسمی: مشکلات فیزیکی که تحرک فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند( برای مثال معلولیت) و محدود می‌کنند، باعث می‌شوند فرد ارتباطات و تعاملات اجتماعی کمتری داشته باشد. برخی مشکلات و بیماری‌های جسمی که ظاهر فرد را تغییر می‌دهد، باعث می‌شود این افراد از ظاهرشان خجالت بکشند و تمایل کمتری برای حضور در اجتماع داشته باشند.
- فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی: برقراری ارتباط در شبکه‌های اجتماعی مجازی، علی رغم نکات مثبتی که دارد، در صورتی که جایگزین ارتباطات دنیای واقعی شود، منجر به گوشه گیری افراد می‌شود.
- وضعیت نامناسب اجتماعی- اقتصادی: نداشتن شغل و درآمد مناسب و یا جایگاه اجتماعی قابل قبول، می‌تواند منجر به تمایل فرد به گوشه گیری و ارتباط برقرار نکردن با سایر افراد شود.
اثرات گوشه گیری و انزوا طلبی بر روی سلامت روان
- ضیف شدن مهارتهای مختلف، از جمله مهارتهای ارتباطی
- توانایی کمتر برای مدیریت استرس و مدیریت هیجان
- کاهش توانمندی و اعتماد به نفس در مقابله با شرایط بحرانی
- افزایش احتمال ابتلا به اختلالات روانی، از جمله افسردگی و اضطراب
- افزایش افکار خودکشی
- اختلال در عملکرد شغلی
- اختلال در تمرکز و توجه
مقاله پیشنهادی «نشخوار فکری | راه‌های درمان نشخوار ذهنی چیست؟»
اثرات گوشه گیری و انزوا طلبی بر روی سلامت جسمی
- افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی نظیر فشار خون
- افت عملکرد سیستم ایمنی بدن
- تغییر الگوی اشتها
- اختلالات خواب
- کاهش یا افزایش ناگهانی وزن
راهکارهای مقابله با گوشه گیری و انزوا طلبی
فارغ از اینکه چه سن و موقعیتی دارید، مهم است که بتوانید رفتارهای گوشه گیری را در خود تشخیص دهید و با آن مقابله کنید. اولین قدم برای مقابله با گوشه گیری و انزوا طلبی این است که رفتارها و مکانیزم‌های مقابله‌ای ناکارآمد و قدیمی را با روش‌های مقابله‌ای جدیدتر و سالم‌تر جایگزین کنید. در ادامه به معرفی روش‌های مقابله‌ای مناسب می‌پردازیم:
به احساسات خود توجه کنید: گاهی اوقات، ما برای فرار از احساسات خود و توضیح ندادن آنها به دیگران، گوشه گیری را انتخاب می‌کنیم و با این کار، راهی برای فرار از احساساتمان را انتخاب می‌کنیم. به جای این کار بهتر است با خودمان و احساساتمان روراست باشیم و آنها را بپذیریم. زمانی که احساساتمان را بپذیریم، به احتمال کمتری از صحبت کردن در مورد آنها با دیگران اجتناب می‌کنیم.
از خانه خارج شوید: بیرون رفتن از خانه، به سلامت جسمی و روانی شما کمک می‌کند هوای تازه، نور طبیعی و تغییر فضای فیزیکی، باعث افزایش ترشح هورمون نشاط و کاهش علایم افسردگی می‌شود.
به علایق خود بپردازید: زمان گذاشتن برای انجام فعالیت‌های مورد علاقه، علاوه بر ایجاد لذت، باعث افزایش اعتماد به نفس شما می‌شود. پرداختن به فعالیت‌هایی که دوست دارید، می‌تواند زمینه‌ای فراهم کند تا با دنیای بیرون و سایر افراد ارتباط برقرار کنید.
مدیریت استرس و آرام سازی: به دنبال گوشه گیری و انزوا طلبی، استرس فرد بیشتر شده و خود این استرس منجر به ایجاد مشکلات دیگری از جمله فشار خون، مشکلات تنفسی، گرفتگی عضلانی و… می‌شود. مهارتهای آرام سازی و تمرینات تنفسی، می‌توانند باعث کنترل استرس و کاهش اثرات منفی آن بر روی جسم شود.
باورهای خود را به چالش بکشید: فارغ از اینکه چه عاملی باعث گوشه گیری و انزوا طلبی شما شده است، یکی از دلایلی که این وضعیت را حفظ می‌کنید باورهای نادرست شما درباره‌ی دیگران و درباره‌ی خودتان است. تصور اینکه اطرافیانتان به شما اهمیت نمی‌دهند و یا اینکه بدون شما حال بهتری دارند از جمله باورهای غلطی هستند که باعث تداوم گوشه گیری شما می‌شوند. با برقراری تماس و ایجاد ارتباط با اطرافیانتان متوجه می‌شوید که این افکار تا چه اندازه غلط هستند.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
نتیجه‌گیری
داشتن ارتباط اجتماعی برای افراد تمام گروه‌های سنی، حیاتی و یکی از عوامل تعیین کننده در سلامت روان فرد است. همه‌ی ما به افرادی نیاز داریم تا در شرایط خاص در کنار ما باشند و از ما حمایت کنند. همه‌ی ما بدون این حمایت و ارتباط اجتماعی افرادی مریض و ضعیف خواهیم شد. در صورتی که احساس می‌کنیم خودمان و یا یکی از اطرافیانمان مدت طولانی است که درگیر گوشه گیری و انزوا طلبی است، بهتر است به دنبال راهی برای برقراری ارتباط و حمایت اجتماعی باشیم و در صورتی که نتوانیم چنین امکانی فراهم کنیم، مراجعه به متخصص و دریافت مشاوره می‌تواند کمک کننده باشد.
