افسردگی در سالمندان از شایع‌ترین اختلالاتی است که در سنین سالمندی ممکن است اتفاق بیفتد. متأسفانه تعداد افرادی که افسردگی آنها در سالمندی تشخیص داده میشود، بسیار کمتر از میزان شیوع واقعی افسردگی در سالمندان است. دلیل این امر می‌تواند پنهان بودن علایم افسردگی در سالمندی باشد. معمولا اطرافیان سالمند ممکن است علایم افسردگی در سالمندان را طبیعی و متناسب با سن و موقعیت آنها در نظر بگیرند و برای درمان اقدام به موقع نکنند و همین موضوع می‌تواند کیفیت زندگی سالمند را به شدت کاهش دهد. در این مقاله به توضیح افسردگی در سالمندان، علایم و علل، عوارض و راه‌های درمان این اختلال می‌پردازیم.
افسردگی در سالمندان چگونه است؟
افسردگی یک اختلال خلقی و یکی از شایع‌ترین اختلالات روان‌شناختی است. افراد سالمند با توجه به شرایط زندگی و وضعیت خاص جسمی و روانی، به شدت در معرض ابتلا به افسردگی هستند و این اختلال روی تمامی جنبه‌های زندگی آنها تأثیر داشته و کیفیت زندگی سالمندان را کاهش می‌دهد.
علام افسردگی سالمندان
نشانه های افسردگی در سالمندان با احساس غم و اندوه متفاوت و شدیدتر از آن است و بر رفاه و کیفیت زندگی، اشتها، الگوی خواب و روابط بین فردی آنها تاثیرگذار است. شناسایی و تشخیص سریعتر علائم افسردگی و کمک به درمان آن، می تواند سالمند را به زندگی عادی برگرداند. علایم زیر از جمله علایم متداول افسردگی در سالمندان است:
- فرد فاقد انرژی است واغلب خسته به نظر می رسد، حتی اگر فعالیت فیزیکی زیادی نکرده باشد.
- در تمرکز و به خاطر سپردن وقایع مشکل دارد.
- درسالمندان فرد بیمار در تصمیم گیری یا پیگیری برنامه های روزمره با مشکل مواجه است.
- ترجیح می دهد تنها باشد و از شرکت در جمع، اجتناب میکند.
- اشتهای او دچار تغییر میشود.
- اختلالاتی در چرخه‌ی خواب او اتفاق می‌افتد.
- به تلفن پاسخ نمی دهد.
- به سرووضع ولباس پوشیدن خود دقت نمی کند.
- علاقه و لذت خود را نسبت به فعالیت ها وکارهایی که قبلا علاقه داشته، از دست می دهد.
- علایم و دردهای جسمی دارد که علت و منشأ جسمی و فیزیکی ندارند.
- صحبت کردن و حرکات او کند و آهسته میشود.
- به مرگ فکر میکند و ممکن است گاهی نیز درباره‌ی خودکشی صحبت کند.
علل افسردگی در سالمندان
وجود برخی بیماری‌های جسمی
مشکلات مرتبط با سلامت جسمی، از جمله برخی بیماری‌های خودایمنی، دردهای مزمن و یا از کارافتادگی برخی اندام‌های بدن در پیدایش علایم افسردگی در سالمندان مؤثر است.
تغییر در روابط و موقعیت اجتماعی سالمند
تغییر یا از دست دادن شغل، از دست دادن همسر، دوستان و همکاران و ازدواج فرزندان همگی می‌توانند باعث افت روحیه و پایین آمدن خلق فرد سالمند شوند. فرد سالمند بخشی از روابط و نقش‌های خود را از دست داده و با یک خلاء و فقدان بزرگ روبه‌رو میشود و این امر به افسردگی کمک میکند.
ترس از مرگ
با افزایش سن و دیدن مرگ عزیزان و اطرافیان هم سن و سال، ترس از مرگ و فکر کردن درباره‌ی آن در افراد سالمند بیشتر میشود. در حالی که بخشی از این ترس، طبیعی است و فرد سالمند در حقیقت به سال‌های پایانی عمر خود نزدیک شده است . در این موارد لازم است به فرد سالمند کمک کنیم بر ترس خود غلبه کند، واقعیت مرگ را بپذیرد و بتواند در زندگی خود نقش فعال‌تر و مفیدتری داشته باشد.
عوارض افسردگی در سالمندان
سالمندانی که به افسردگی مبتلا می‌شوند، دچار اختلالات شدید در الگوی خواب و اشتها می‌شوند و به همین دلیل سلامت جسمی‌شان به خطر می‌افتد. بدخوابی و کم خوابی به همراه کاهش اشتها و کاهش وزن، زمانی که با کهولت سن همراه شوند، فرد سالمند را از نظر جسمی و روانی آسیب پذیر میکند. ممکن است فرد سالمند همراه با اختلال افسردگی، سایر اختلالات از جمله اضطراب و یا آلزایمر نیز داشته باشد که در این حالت، شرایط بیمار پیچیده‌تر میشود و نیاز به رسیدگی فوری و اقدام برای درمان دارد.
مقاله پیشنهادی «افسردگی اساسی چیست؟ علائم و راه‌های درمان آن»
درمان افسردگی در سالمندان
بسته به شرایط جسمی سالمند، شدت علایم افسردگی و مدت زمانی که این علایم شروع شده اند و همچنین سابقه‌ی بیمارهای روانی و درمان‌های فرد، روش درمان برای افسردگی سالمند متفاوت خواهد بود. اما به طور کلی، یکی از بهترین روش‌های درمانی برای درمان افسردگی در سالمندان، درمان ترکیبی و استفاده از دارودرمانی و روان‌درمانی به طور همزمان است. استفاده از داروهای ضد افسردگی در کنترل علایم افسردگی و بهبود خلق بیمار مؤثر است. روان‌درمانی چه به صورت گروهی و چه به صورت فردی، می‌تواند برای بیمار سالمند مفید باشد. برقراری رابطه به ویژه در گروه‌درمانی در کنترل افسردگی سالمند بسیار مؤثر است. زیرا که فرد سالمند به دلیل تغییر در شرایط کار و زندگی، ممکن است بسیاری از روابطش را از دست داده باشد و داشتن روابط جدید و سالم می‌تواند در بهبود بیماری وی اثر مثبتی داشته باشد.
نتیجه‌گیری
افسردگی بخشی از پیری و مسیر رشدی فردی نیست و افراد سالمند نیاز به داشتن کیفیت زندگی مناسب خود را دارند. با گذشت زمان و از دست دادن عزیزان، بازنشستگی، کاهش توانایی های جسمی و ذهنی و سایر تغییراتی که در پیری اتفاق می‌افتد، فرد سالمند مستعد ابتلا به افسردگی میشود و توجه و رسیدگی به او، حائز اهمیت است. از جمله مواردی که می‌توان با آنها به فرد سالمند در راستای داشتن زندگی سالم و جلوگیری از افسردگی کمک کرد، فراهم کردن محیطی برای فرد سالمند است که بتواند استقلال عمل خود را حفظ کند و تا حد امکان خودش به انجام فعالیت‌هایش بپردازد.
فرد سالمند به امنیت مالی، روانی، عاطفی و جسمی نیاز دارد و بخشی از این امنیت توسط اطرافیان وی به وجود می‌آید. توجه به سبک زندگی روزانه‌ی سالمند می‌تواند از بروز افسردگی و تشدید آن در فرد سالمند جلوگیری کند. توجه به تغذیه و دریافت مواد غذایی مورد نیاز و ویتامین‌های لازم، خواب و استراحت کافی، داشتن فعالیت فیزیکی منظم، داشتن تفریحات و فعالیت‌های لذت‌بخش و نیز داشتن روابط نزدیک با اطرافیان از جمله مواردی هستند که می‌توانند به پیشگیری از بروز افسردگی در سالمندان کمک کنند و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشند.
در مواردی که افسردگی در سالمندان شدید است و یا مدت طولانی ادامه پیدا کرده و یا سالمند اتفاقات و حوادث ناگوار زیادی را به طور همزمان تجربه کرده، مراجعه به روانشناس و متخصص ضروری است تا از وخیم‌تر شدن افسردگی و عوارض همراه آن پیشگیری شود.
