ممکن است با افرادی مواجه شده باشید که دچار افکار وسواسی هستند. معمولا آنها هنگام بیرون رفتن از خانه بارها همه جا را بررسی می‌کنند تا از بسته بودن در و پنجره مطمئن شوند. آنها برای اطمینان از تمیزی بارها دست‌های خود را می‌شویند یا حتی چند بار درست انجام شدن کاری را چک می‌کنند. در صورت تداوم این رفتارها احتمالا باید فرد را مبتلا به اختلال وسواس فکری دانست. در این مقاله، به بررسی این اختلال می‌پردازیم و نشانه‌ها، انواع و راه‌های درمان آن را مرور می‌کنیم.
وسواس فکری عملی (OCD) چیست؟
وسواس فکری عملی (OCD) مشکلی در سلامت روان است. در این اختلال فرد الگویی از افکار و ترس‌های ناخواسته (وسواسی) که باعث انجام رفتارهای تکراری (اجباری) می‌شود را دائما تکرار می‌کند. تکرار انجام این کارها در فرد به قدری زیاد است که فعالیت‌های روزانه وی را مختل کرده و باعث ناراحتی او می‌شود. بعضا شخص تلاش می‌کند وسواس‌های فکری خود را نادیده گرفته یا متوقف کند، اما این موضوع به موفقیت ختم نمی‌شود بلکه ناراحتی و اضطراب او را افزایش می‌دهد. در نهایت، شخص مجبور به انجام کارهایی برای کاهش استرس و رفع این چرخه معیوب می‌شود. OCD به موضوعات خاصی نظیر ترس از آلودگی به میکروب، ترس از مرگ و غیره مرتبط هست.
نشانه‌های وسواس فکری اجباری
اختلال OCD مردان، زنان و کودکان را درگیر می‌کند. علائم این اختلال ممکن است از سن 6 سالگی شروع شود، اما معمولا این علایم در دوران بلوغ و اوایل بزرگسالی بیشتر دیده می‌شوند. وسواس فکری اجباری شامل وسواس در فکر و اجبار است. اما بعضی از افراد فقط علائم وسواس یا اجبار را از خود بروز می‌دهند. این وسواس‌ها و اجبارها به قدری زیاد و غیرمنطقی هستند که زمان زیادی را از فرد گرفته و در فعالیت‌های روزمره و عملکردهای اجتماعی، مدرسه یا کارهایشان اختلال به وجود می‌آورند. در اختلال وسواس فکری، تصویر یا تمایل ناخواسته و ناخوشایندی به شکل تکراری وارد ذهن شده احساس اضطراب، انزجار یا ناراحتی را در فرد ایجاد می‌کند. به همین علت، فرد اجبارا احساس انجام عملی تکراری برای رفع احساسات ناخوشایند و تسکین موقت افکار وسواسی خود را دارد.
انواع وسواس فکری عملی
اختلال OCD می‌تواند جنبه‌های مختلف زندگی اعم از فردی، اجتماعی، روابط شخصی و غیره را تحت تاثیر قرار دهد. این اختلال در زمینه‌های مختلف و به اشکال متنوع بروز پیدا می‌کند که برخی از رایج‌ترین انواع وسواس فکری عملی را در ادامه مرور می‌کنیم.
وسواس آلودگی
افراد مبتلا به این اختلال مدام ترس از آلودگی یا تماس با افراد آلوده را دارند. این افراد مدام دست‌های خود را شسته، محیط را تمیز کرده و از حضور در جمع اجتناب دارند. اگر علت را از آنها بپرسید می‌گویند از ابتلا به بیماری هراسان هستند.
وسواس صدمه
در این نوع وسواس، فرد در اضطراب آسیب رساندن به خود و دیگران به سر می‌برد و رفتارهایی را برای جلوگیری از آن انجام می‌دهد. به عنوان مثال، فرد می‌ترسد با چاقو به کسی ضربه بزند. به همین علت، کلیه چاقوهای موجود در خانه را پنهان می‌کند.
وسواس جنسی
فرد در مورد تمایلات جنسی خود دچار وسواس می‌شود. به عنوان مثال، شخص نگران نظرات دیگران درباره تمایلات جنسی خود هست. ممکن است حتی در مورد رفتارهای جنسی دچار وسواس شود و مدام وضعیت و علائم خود را بررسی کند.
وسواس در رابطه
در این نوع اختلال فرد به طور مداوم نسبت به روابط خود مشکوک است. هر دو روابط شخصی و اجتماعی در این مورد می‌تواند موضوع اختلال وسواس فکری باشند. فرد مدام در آزمون‌های روابط شرکت می‌کند که مطمئن شود شخص مناسبی را انتخاب کرده است. همچنین، بررسی روابط دوستان خود با دیگران برای اطمینان از داشتن رابطه‌ای سالم دائما در زندگی او رخ می‌دهد.
وسواس درست بودن
در این نوع اختلال فرد به طور مرتب همه چیز را بررسی می‌کند تا از درست بودن آنها مطمئن شود. به عنوان مثال، بارها کاری را از نو شروع می‌کند یا مدام چیزها را مرتب و سازماندهی می‌کند و چندین بار کلمات پیام‌های خود را چک می‌کند.
دلایل ابتلا به وسواس فکری عملی
اینکه چه چیزی باعث OCD می‌شود به طور قطعی مشخص نشده است. از جمله عوامل ایجاد کننده OCD می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- ژنتیک و خانواده
وجود اختلال در یکی از اعضای خانواده احتمال ابتلا به OCD را بیشتر می‌کند. این رفتار می‌تواند ژنتیکی یا اکتسابی باشد.
- تفاوت در مغز
در مغز بعضی از افراد مبتلا به OCD مناطقی وجود دارد که فعالیت غیرمعمول زیادی دارند یا سطوح پایینی از سروتونین در آن دیده شده است.
- حوادث زندگی
OCD ممکن است در نتیجه بعضی از حوادث مانند آزار و اذیت، بی‌توجهی به یک اتفاق مهم مثل زایمان یا سوگواری شروع شود.
- شخصیت
افرادی که خصوصیات شخصیتی مثل نظم، دقت، روشمندی و استانداردهای بالا دارند ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به OCD باشند. همچنین، افرادی که مضطرب هستند یا احساس مسئولیت زیادی نسبت به خود و دیگران دارند.
مقاله پیشنهادی «نشخوار فکری | راه‌های درمان نشخوار ذهنی چیست؟»
راه‌های مدیریت وسواس فکری
افراد مبتلا به OCD علائم خود را به طور متفاوتی مدیریت می‌کنند. در ادامه چند استراتژی ذهنی مفید را برای مدیریت اختلال وسواس فکری مرور می‌کنیم.
شناسایی محرک‌ها
ترس نقش حیاتی در زندگی اشخاص دارد و بعضا باعث اقدام و مواجه با خطر می‌شود. اما با OCD و افکار وسواسی، اضطراب اغراق آمیز به جای حفاظت از شما فریبتان می‌دهد. بنابراین، سعی کنید برای مدیریت وسواس فکری در مرحله اول محرک‌های اشتباه و وسواسی را شناسایی کنید. به این ترتیب، زمانی که درگیر آنها شوید می‌توانید آنها را تشخیص داده و برایشان راه حلی پیدا کنید.
مقاومت در برابر وسوسه حل مشکل
افکار وسواسی شما را به سمت انجام کارهای اجباری سوق می‌دهند تا از فشار و اضطراب ناشی از این افکار رها شوید. سعی کنید، هر بار بیشتر در مقابل وسوسه انجام وسواس فکری مقاومت کنید. به این ترتیب، احتمال حل شدن وسواس بیشتر می‌شود.
مطالعه و آگاهی نسبت به خود
با افزایش آگاهی خود نسبت به مشکلی که دارید می‌توانید آن را بهتر مدیریت کنید. گاهی اوقات، خواندن تجربیات دیگران در مورد OCD می‌تواند علاوه بر آگاهی و کسب تجربه به شما یادآوری کند که تنها نیستید.
خود مراقبتی
برای مدیریت وسواس فکری زمان اختصاص دهید که علایق خود را بشناسید تا بتوانید راه‌هایی را برای آرام کردن افکار مضطرب خود پیدا کنید. مدیتیشن ذهن آگاهی، یوگا و ورزش می‌توانند به رفع اضطراب و افزایش آرامش شما کمک کنند. نوشتن افکار و احساسات روزانه هم می‌تواند کمک کننده باشد و باعث بهبود اضطراب و پریشانی روانی شود.
درمان وسواس فکری
اگر علائم OCD به شدت بر کیفیت زندگی شما تأثیرگذار هستند یا تحمل آنها سخت است، حتما به روان پزشک یا مشاور مراجعه کنید. شما برای درمان اختلال وسواس فکری دو راه روان درمانی و مصرف دارو را در پیش دارید. در برخی افراد یک روش درمانی و افراد دیگر استفاده از هر دو روش درمانی زیر موثر واقع می‌شود.
روان درمانی
در درمان شناختی رفتاری (CBT) به فرد کمک می‌شود تا با ترس‌ها و افکار وسواسی خود رو به رو شود. به این ترتیب، فرد می‌تواند ریشه مشکل را درمان کند.
دارو
در این نوع درمان وسواس فکری معمولا از نوعی داروی ضدافسردگی با نام مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین یا سایر داروها استفاده می‌شود. این داروها باعث تعادل مواد شیمیایی در مغز می‌شوند.
جمع‌بندی
در صورتی که درگیر افکار وسواسی مضطرب کننده هستید و مجبور به انجام کارهای کاهنده استرس هستید. احتمال اینکه درگیر اختلال وسواس فکری باشید، زیاد هست. تداوم این افکار و رفتارهای اجباری می‌تواند باعث آسیب جدی به زندگی شخصی و اجتماعی شما شود. مطالب این مقاله شما را با وسواس فکری، ویژگی‌ها و انواع آن آشنا می‌کند. در صورت مشاهده این علائم و تداوم آنها حتما به روانپزشک و متخصص مراجعه کنید.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
