شاید شما هم جزء آن دسته از والدینی باشید که دنبال نکاتی طلایی برای رشد بهنجار کودک خود هستند. در این مقاله سعی شده تا به پنج مورد از مهمترین نیازهای عاطفی کودک ، که برآورده شدن آنها می‌تواند به نوعی تضمین‌کننده سلامت شخصیت کودک باشد، اشاره شود.
بسیاری از روانشناسان و روان‌درمانگران پنج سال اول زندگی را دوران طلایی شکل‌گیری شخصیت می‌دانند. به اعتقاد آنها در این دوره از زندگی است که ساختار شخصیت پایه‌ریزی می‌شود. اگر در این دوران کودک تجارب بهنجاری داشته باشد و یا به نیازهای روانی وی توجه شود، در آینده از سلامت روانی بالایی برخوردار خواهد شد. بر این اساس، دانستن این نیازها برای والدین امری ضروری به نظر می‌رسد.
قطعاً از والدین نمی‌توان انتظار داشت که به تمامی نیازهای کودک خود توجه کرده و تمامی آنها را برآورده کنند. چرا که چنین امری اصلاً امکانپذیر نیست. اما برخی از نیازها جزء نیازهای اساسی برای رشد عاطفی و شخصیتی کودک محسوب می‌شوند. اطلاع والدین از این نیازها و تلاش برای کمک به برآورده شدن آنها می‌تواند تاثیر شگفتی در سلامت روان کودک داشته باشد.
مقاله پیشنهادی «مهارت ارتباط موثر چیست؟ روش‌های بهبود آن کدامند»
مهمترین نیازهای عاطفی کودک کدامند؟
در حوزه روانشناسی رشد نیازهای عاطفی زیادی برای کودکان در نظر گرفته شده است؛ مثل نیاز به احترام، نیاز به توجه، نیاز به آرامش و غیره. اما طبق تحقیقات انجام شده در زمینه آسیب‌شناسی روانی، افرادی که از مشکلات روانی مزمن مثل افسردگی مقاوم به درمان یا اختلال شخصیت رنج می‌برند، در کودکی از برآورده‌شدن چند نیاز عاطفی مهم محروم بوده‌اند. این نیازها در پنج دسته طبقه‌بندی شده‌اند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.
1. احساس امنیت
احساس امنیت یک نیاز بنیادین برای رشد روانی است. منظور از احساس امنیت تجربه زندگی در یک محیط آرام، با ثبات، قابل اعتماد و قابل پیش‌بینی است. کودکانی که در یک خانواده آرام زندگی می‌کنند و والدین آنها افراد مسئولیت‌پذیری هستند و به نیازهای اولیه کودک خود توجه دارند، معمولاً این نیاز در آنها برآورده می‌شود. برای ایجاد احساس امنیت در کودک کافی است زندگی با ثباتی داشته باشیم، جلوی تنش‌های خانوادگی را بگیریم و به موقع در دسترس کودک باشیم. منظور از در دسترس‌بودن در اصل همان دور و بر کودک بودن و درک خواسته‌های اوست، نه برآورده‌سازی افراطی نیازهایش. رعایت چنین مواردی بدون هیچ کوشش اضافه‌تری می‌تواند نیاز به امنیت را در کودک برآورده سازد.
2. احساس استقلال و کارآمدی
منظور از حس استقلال و کارآمدی دست‌یافتن به این واقعیت است که فرد می‌تواند بطور مستقل و بدون نیاز به دیگران از پس کارهایش برآید. اگر به کودک فرصت داده شود تا از روی کنجکاوی و مستقلانه دنیا را کشف کند، این نیاز برآورده خواهد شد. والدینی که به دلایلی مثل نگرانی از آسیب یا بی‌حوصلگی چنین فرصتی به کودک نمی‌دهند، جلوی برآورده‌شدن این نیاز را خواهند گرفت. بهتر است از جانب والدین فقط به رفتار کودک نظارت شود تا اینکه برای او محدودیت ایجاد کنند. محدودیت افراطی ممکن است جلوی رشد احساس استقلال و کارآمدی را گرفته و کودک را تا آخر عمر به دیگران وابسته کند.
3. آزاد بودن در بیان نیازها و خواسته‌ها
همه کودکان نیازهایی برای خود دارند. آنها باید ترغیب شوند این نیازها را بیان کنند. برای شکل‌گیری احساس آزادی در بیان نیازها و خواسته‌ها، کودک باید به این باور برسد که می‌تواند تجارب، افکار و احساساتش را با دیگران و بخصوص با والدین، در میان بگذارد. قطعاً احساسات و افکار کودکان متفاوت از والدین است، اما وقتی از جانب والدین پذیرفته می‌شود، احساس ارزشمندی در کودک ایجاد می‌شود. برای برآورده‌شدن این نیاز عاطفی کودک تنها کافی است والدین و اطرافیان او را بدون قید و شرط بپذیرند.
4. نیاز به بازی و تفریح
طبق تحقیقات انجام شده توسط روانشناسان رشد، بازی و تفریح به عنوان یک نیاز مهم کودکان برای رشد است. بازی علاوه بر اینکه از نظر هیجانی لذت بخش است، نقش مهمی در رشد شناختی و ذهنی کودک ایجاد می‌کند. کودکانی که از ابتدا یاد می‌گیرند بازی کنند و فرصت ابراز هیجان مثبت در زمان بازی را دارند، این هیجان‌ها را در ذهن خود نهادینه می‌سازند. اما کودکانی که اجازه بازی آزاد و دنبال تفریح بودن را ندارند، ممکن است خُلقی منفی تر از همسالان خود تا آخر عمر داشته باشند. برای برآورده‌کردن این نیاز عاطفی کودک فقط کافی است به او اجازه دهید بازی کند، تفریح کند و دنبال شادی باشد.
5. خویشتن‌داری و خودکنترلی
کودک به همان اندازه که نیازمند برآورده‌کردن برخی از نیازهای خود است، گاهی نیاز دارد تا محدودیت‌هایی را در زندگی تجربه کند. به عبارت دیگر، خویشتن‌داری و عدم دستیابی به برخی از نیازها که شاید زیاد هم حیاتی نباشند، بخشی از فرآیند رشد بهنجار است. کودک با این خویشتن‌داری و خودکنترلی یاد می‌گیرد که همواره نباید در دنیا به تمام خواسته‌هایش برسد.
همچنین یاد می‌گیرد که برخی خواسته‌ها باید متناسب با شرایط زندگی به تعویق بیفتند. برآورده‌شدن این نیاز به شکل گیری تاب‌آوری، انعطاف‌پذیری در روابط، احترام به دیگران و غیره کمک شایانی می‌کند. کودکانی که در آنها چنین نیازی برآورده نشده تبدیل به شخصیت هایی می‌شوند که همواره از دیگران متوقع بوده و خود را بالاتر از سایرین می‌پندارند. این افراد در روابط اجتماعی خود با مشکلات زیادی مواجه هستند. اگر والدین به گونه‌ای رفتار کنند که خواسته‌های کودک به طور متعادل برآورده شود، این نیاز در آنها برآورده خواهد شد.
به طور کلی، اهمیت دادن به نیازهای عاطفی کودک نقش اساسی در شکل گیری شخصیت باثبات و سالم بازی می کند. توجه کردن به نیازهای اشاره شده، به نوعی می‌تواند تضمین‌کننده سلامت روان در آینده کودک باشد.
