افسردگی در کودکان اختلال نسبتاً شایعی است. این اختلال طی سالهای اخیر در بین کودکان افزایش نسبی پیدا کرده است. از این رو در صورت عدم رسیدگی و عدم درمان، منجر به عوارض بلند مدتی در رشد کودک شده و ممکن است در زمینه‌های مختلف تحصیلی، اجتماعی، روانی و حتی جسمی مشکلاتی را ایجاد نماید. تقریبا ۲ تا ۳ درصد کودکان دچار اختلال افسردگی می‌شوند. در این مقاله به تشریح علایم و نشانه‌های بروز اختلال افسردگی در کودکان، علل و راهکارهای درمانی آن می‌پردازیم.
تعریف افسردگی در کودکان
افسردگی در کودکان همانند افسردگی در بزرگسالان، نوعی اختلال خلقی و عاطفی است که عملکرد و فعالیت‌های کودک را دچار مشکل و اختلال می‌کند. اگرچه اختلال افسردگی به طور کلی با خلق افسرده و غمگین شناخته می‌شود ولی اختلال افسردگی در کودکان الزاماً خود را به شکل یک کودک افسرده نشان نمی‌دهد و ممکن است نشانه‌های متفاوت‌تری نسبت به افسردگی در بزرگسال داشته باشد.
مقاله پیشنهادی «سوگ عاطفی چیست؟ و چگونه سپری آن را کنیم؟»
علائم و نشانه‌های افسردگی در کودکان
ممکن است علایم و نشانه‌های افسردگی در کودکان شباهت‌هایی به افسردگی بزرگسالان داشته باشد اما علائم و نشانه‌های رایج افسردگی در کودکان شامل موارد زیر است:
- مشکلات رفتاری یا عصبانیت
- احساس ناراحتی و ناامیدی پایدار
- گوشه گیری و انزوا
- حساسیت بیش از حد نسبت به عدم پذیرش دوست داشته نشدن
- تغییرات اشتها، افزایش یا کاهش آن
- تغییرات خواب و بی خوابی یا خواب بیش از حد
- عملکرد ضعیف در مدرسه و یا افت تحصیلی
- شکایت‌های جسمی متعدد نظیر سردرد، دل درد یا دردهای جسمی دیگری که ممکن است منشأ جسمی نداشته باشند
- عزت نفس پایین و احساس گناه شدید
- مشکل در کنار آمدن و ارتباط با همسالان و اعضای خانواده
- کمبود انرژی
- بی علاقگی و بی‌میلی نسبت به اکثر فعالیت‌ها از جمله بازی
- اختلال در توجه و تمرکز
علل ابتلا به افسردگی در کودکان
افسردگی به طور کلی بیماری است که ناشی از ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و محیطی است. بسیاری از افراد افسرده سابقه خانوادگی افسردگی یا یک بیماری روانی دیگر را دارند. اما افسردگی می‌تواند در چیزهایی غیر از ژن‌ها و بیولوژی شخص ریشه داشته باشد. حوادث آسیب‌زای زندگی مثل رها شدن، مشکلات مزمن در مدرسه، طلاق والدین، مهاجرت و تغییر محل زندگی، فوت یکی از نزدیکان، یک تغییر ناگهانی، یا هر نوع سوءاستفادهٔ فیزیکی، جنسی یا عاطفی می‌تواند باعث افسردگی شود. گاهی اوقات یک فقدان، مانند مرگ حیوان خانگی محبوب نیز ممکن است منجر به بروز افسردگی در کودک شود.
عوارض ابتلا به افسردگی در کودکان
ابتلا به افسردگی در کودکان روی تمامی جنبه‌های زندگی کودک و خانواده‌ی او اثر دارد. کناره‌گیری از فعالیت‌های تفریحی و تحصیلی نه تنها به سلامت روان کودک آسیب می‌زند بلکه ممکن است در مسیر رشد و پیشرفت اجتماعی او نیز آثار مخربی داشته باشد. افت تحصیلی، بخصوص در سالهای اولیه‌ی آن؛ می‌تواند در ادامه‌ی مسیر تحصیلی فرد اثر منفی داشته باشد. اگر کودک به دلیل داشتن افسردگی دچار مشکلات تحصیلی شود، شکستهای پی‌در پی موجب خدشه‌دار شدن اعتماد به نفس او شده و این امر امکان پیشرفت و فعالیت در حوزه‌‌های دیگری غیر از تحصیل نیز از او سلب می‌کند. همچنین، کناره‌گیری اجتماعی در سالهای کودکی، ادامه‌ی فرآیند اجتماعی شدن و ارتباطات او را در بزرگسالی دچار مشکل و چالش جدی می‌کند.
درمان افسردگی در کودکان
تصمیم‌گیری برای درمان افسردگی کودکان اغلب به عواملی چون سن کودک، شدت علائم و … بستگی دارد. امروزه درمان‌های نسبتاً موثری برای درمان افسردگی و از جمله افسردگی در کودکان وجود دارد. اثزبخشی برخی از این درمانها مثل درمان شناختی – رفتاری، رفتاردرمانی، دارودرمانی، خانواده‌درمانی و … در درمان افسردگی کودکان تایید شده است. از این رو با انتخاب درمان مناسب، می‌توان نسبت به بهبود علایم امیدوار بود.
درمان‌های مربوط به اختلال افسردگی کودکان، چه درمان‌های دارویی و چه درمان‌های غیردارویی؛ لازم است به موقع توسط متخصصین مجرب شروع شود. شایان ذکر است این درمانها معمولاً مادام‌العمر نیستند و متخصص تصمیم می‌گیرد که درمان کودک چگونه و چه مدتی باشد. علاوه بر مشاوره، روان‌درمانی و درمان دارویی برای خود کودک، آموزش خانواده و در صورت نیاز خانواده درمانی نیز حائز اهمیت است.
در درمان افسردگی کودکان، نقش محیط کودک نیز بسیار حائز اهمیت و پررنگ است. صحبت با سایر اعضای خانواده، معلم، مدیر مدرسه‌ی کودک و مشاور مدرسه هم می‌تواند در مواردی راهگشا باشد. این اقدام می‌تواند در فراهم کردن محیط همدلانه برای چنین کودکانی کمک کننده باشد و روند درمان او را تسریع کند.
نتیجه‌گیری
برای والدین بسیار دشوار است که فرزند خود را افسرده و در رنج ببینند. در مواجهه با کودکی که علایم افسردگی دارد لازم است رفتار همدلانه، همراه با صبر و حمایتگر داشته باشید. هنگامی که کودک می‌خواهد صحبت کند، خود را برای شنیدن حرف‌هایش، بدون قضاوت کردن در دسترس قرار دهید. او را تشویق کنید با انجام فعالیت‌های مورد علاقه، بازی و وقت گذراندن با دوستان و هم‌سالانش از خودش مراقبت کند.
می‌توانید در صورت لزوم وظایف درسی کودک یا فعالیت‌های دیگر او را کمتر کنید تا استرسش را کاهش دهید. کودکان در شناخت و درک احساسات و عواطف خود توانمند و هوشیار نیستند و ممکن است ندانند که چه احساسی دارند و یا چرا احساسات غم و خشم در آنها به وجود آمده؛ توانایی کلامی آنها برای ابراز آنچه در درونشان می‌گذرد کافی نیست و همین موضوع وضعیت آنها را پیچیده‌تر می‌کند و ممکن است غم و خشمی که تجربه می‌کنند را تشدید کند.
افزایش آگاهی والدین نسبت به نشانه‌های افسردگی در کودکان باعث می‌شود بتوانند رفتار مناسبی در برخورد با کودک در پیش بگیرند و بهتر بتوانند او را درک کنند و ارتباط مناسبتری با او برقرار کنند. آگاهی و اقدام به موقع والدین و اطرافیان کودک در مهار این اختلال از اهمیت زیادی برخوردار است. بهترین اقدام، مراجعه به متخصص مجرب و مشورت و گرفتن راهنمایی خواستن از اوست. در مراجعه به متخصص، هم کودک تحت درمان اصولی قرار می‌گیرد و هم والدین آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند.
در این مقاله در مورد افسردگی در کودکان، علائم و راه‌های درمان آن صحبت کردیم. می‌توانید برای ارزیابی شرایط و درمان افسردگی کودکان خود از مشاوره تخصصی دکتر مژگان لطفی استفاده نمایید.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
