افرادی که به اختلال وسواسی- جبری مبتلا هستند، نسبت به رفتارهایشان، نگران و مضطرب هستند و احساس سرخوردگی می‌کنند زمانی که افراد خانواده و دوستان فرد، نسبت به این اختلال اطلاعات بیشتری داشته باشند، راحتتر می‌توانند از فرد حمایت کرده و او را درک کنند. در این مقاله، ابتدا به توضیح اختلال وسواسی جبری و توصیف علایم و نشانه‌های آن می‌پردازیم و سپس به چالش‌های احتمالی در برخورد با ابن افراد و نحوه‌ی صحیح رفتار با فرد مبتلا به وسواس اشاره میشود .
اختلال وسواسی- جبری
اختلال وسواسی- جبری، شامل الگویی از افکار و ترس‌های ناخواسته است که منجر به رفتارهای تکراری و تشریفاتی در فرد میشوند. این افکار وسواسی و رفتارهای تکراری، در عملکرد روزمره‌ی فرد اختلال ایجاد کرده و باعث تشویش و نگرانی فرد میشوند.
افرادی که به اختلال وسواسی- جبری مبتلا هستند، ممکن است تلاش کنند افکار خود را نادیده بگیرند، اما این کار تنها اضطراب آنها را بیشتر می‌کند و این افکار مجددا با شدت بیشتری به ذهن فرد هجوم می‌آورند. فرد در نهایت احساس اجبار زیادی برای انجام کار خاصی می‌کند تا بتواند این تنش و اضطراب ایجاد شده را کم کند.
موضوعاتی که ذهن فرد را درگیر می‌کنند، معمولا در یکی از چند دسته‌ی زیر قرار می‌گیرد:
- به طور کلی، افکار وسواسی در یکی از پنج طبقه‌ی زیر جای می‌گیرند:
- ترس از کثیفی و نجسی
- عدم تحمل ابهام
- نیاز به منظم و قرینه بودن همه چیز
- افکار اغراق آمیز در خصوص از دست دادن کنترل و آسیب زدن به خود یا دیگری
- افکار مزاحم و تکرار شونده با موضوع و محتوای جنسی
به دنبال افکار وسواسی، فرد دچار اضطراب و تنش میشود و برای کاهش این اضطراب، احساس اجبار برای انجام یکسری اعمال و کارهای تشریفاتی و تکراری می‌کند. کارهایی که شاید منطقی نباشند و کمکی به فرد نکنند:
- ترس از دست زدن به اشیا مختلف و یا دست دادن با افراد؛ ترس از اینکه مبادا دستشان به میکروب بیماری زا و خطرناکی آلوده شود.
- شک و تردید در مورد قفل بودن در و یا خاموش بودن گاز و چک کردن‌های مکرر و وقتگیر
- صرف وقت زیاد برای نظم و ترتیب دادن به دکور منزل و اشیا
- احساس تنش و اضطراب در صورتی که نظم و قرینگی در چیدمان وجود نداشته باشد.
- احساس تنش و اضطراب زیاد در صورت حضور در جمع؛ ترس از اینکه مبادا کنترل خود را از دست بدهند و یا به کسی آسیب بزنند.
- اجتناب از موقعیت‌هایی که افکار وسواسی، آنها را تحریک می‌کند.
در برخورد با فرد مبتلا به وسواس چگونه رفتار کنیم؟
در برخورد با فرد مبتلا به وسواس بسیار مهم است که بتوانیم بین خود فرد و رفتارهای وسواس‌گونه‌ی او تمایز قائل شویم و فرد را با اختلالش نشناسیم. این دیدگاه، به فرد مبتلا به وسواس کمک می‌کند، تا احساس گناه کمتری کرده و احساس عزت نفس بیشتری کند و اضطراب و تشویش او کمتر شود. موارد زیر از جمله اقداماتی هستند که می‌توانید در برخورد با فرد مبتلا به وسواس داشته باشید :
- فرد مبتلا به وسواس را تشویق کنید تا درباره‌ی اختلالش صحبت کند: تشویق فرد به صحبت، به شما کمک می‌کند که بفهمید این بیماری چطور زندگی فرد را تحت تأثیر قرار داده و چه احساسی دارد و در نتیجه می‌توانید راحتتر او را درک و حمایت کنید.
- فرد مبتلا به وسواس را تشویق کنید برای درمان اقدام جدی کرده و به متخصص مراجعه کند: اختلال وسواسی- جبری، اختلالی نیست که بدون درمان و خود به خود بهبود پیدا کند. شما می‌توانید با معرفی درمانگر و متخصص به فرد او را در شروع فرآیند درمان یاری کنید و در صورت نیاز، او را همراهی کنید.
- نسبت به پیشرفت و بهبود فرد آگاه باشید: نسبت به پیشرفت و بهبود فرد، هرچند کوچک و جزئی آگاه باشید و او را تشویق کنید.
- آمادگی عود و بازگشت علایم و نشانه‌های بیماری را داشته باشید: در فرآیند درمان، گاهی با عود و بازگشت علایم، پس از یک دوره پیشرفت و بهبود مواجه می‌شویم؛ به فرد اطمینان دهید که این اتفاق وحشتناکی نیست و وی همچنان در حال درمان و بهبود است.
مقاله پیشنهادی «وسواس چیست؟ انواع وسواس و روش‌های درمان آن»
رفتارهای وسواسی فرد را تقویت نکنید
اعضای خانواده و دوستان فرد مبتلا به وسواس اغلب بسیار آزرده میشوند و معمولا درگیر رفتارهای وسواسی فرد بیمار میشوند. اطرافیان فرد، حس می‌کنند که تنها راه کمک به بیمار، برای کاهش تنش و اضطراب، انجام اعمال وسواسی است. این اشتباه وجود دارد که اعضای خانواده و یا دوستان برای کمک به بیمار، با خواسته‌های او موافقت می‌کنند و تسلیم او میشوند. در صورتی که فرد مبتلا به وسواس از آنها بخواهد یکبار دیگر دست‌هایشان را بشورند و یا وسایل را مطابق نظم دلخواه او بچینند و یا برای چندمین بار شیر گاز را چک کنند، معمولا با او مخالفتی نمی‌کنند و برای کاهش اضطراب فرد، با او همراهی می‌کنند.
همراهی و موافقت با رفتارهای وسواسی و اعمال تشریفاتی و تکراری، به تداوم این اختلال و بدتر شدن فرد منجر میشود. با رعایت نکات زیر، از تقویت رفتارهای وسواسی فرد اجتناب کنید:
- درک و همدلی خود را نسبت به فرد نشان دهید؛ به او بفهمانید که احساسش را درک می‌کنید ولی نمی‌توانید با برخی خواسته‌های او موافقت کنید.
- برای نشان دادن همراهی و محبت خود نسبت به فرد، روش‌های جایگزینی انتخاب کنید.
- به جای همراهی در اعمال وسواسی، فرد را در طی کردن فرآیند درمان همراهی کنید.
- روابط خود را با فرد بیمار مستحکم کنید.
- در مورد رفتارهای وسواسی فرد، همانند سایر مسائل عادی زندگی، صحبت کنید.
چگونه فرد مبتلا به وسواس را متقاعد کنیم درمان را شروع کند؟
گاهی، فرد بنا به دلایل مختلف، ممکن است برای درمان بیماری‌اش، اقدام نکند و یا مدام آن را به تعویق بیاندازد. در چنین مواردی چطور می‌توان فرد را متقاعد کرد برای درمان اقدام کند؟
- به فرد اطمینان دهید که اختلال وسواس، یک اختلال قابل درمان و قابل کنترل است.
- نسبت به درمان‌های مؤثر اختلال وسواس، به او اطلاعات دهید و یا او را تشویق کنید با افرادی که برای درمان اقدام کرده‌اند و بهبود پیدا کردند صحبت کند.
- سعی کنید علت عدم مراجعه‌ی او را پیدا کنید و در مورد آن با او صحبت کنید.
- از متخصص دیگری بخواهید در مورد ضرورت درمان با وی صحبت کنید.
- هرگز از زور و اجبار برای متقاعد کردن فرد استفاده نکنید.
نتیجه‌گیری
درک کردن فردی که وسواس دارد و داشتن رفتار همدلانه، از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که باید در برخورد با فرد مبتلا به وسواس داشت. هرچند گاهی درک کردن رفتارهای وسواسی فرد بسیار مشکل است. مهم‌ترین اقدامی که می‌توان برای فرد مبتلا به وسواس انجام داد پیدا کردن درمانگر و متخصص مناسب و شروع کردن فرایند درمان،چه به صورت حضوری و چه به صورت آنلاین است.
