تجربه طلاق برای هر شخص، اعم از والدین و فرزندان دردناک است. اما شاید بیشترین درد و آسیب متوجه کودکان طلاق باشد. والدینی که طلاق می‌گیرند، معمولا احساس گناه میکنند. این حس ناشی از آسیبی است که طلاق به فرزندشان تحمیل میکند. معمولا والدین نگران اثرات طلاق در حال و آینده فرزندشان هستند. متاسفانه، حقیقت تلخ این است که طلاق والدین اثرات نامطلوبی بر کودکان دارد. آمار نشان می‌دهد که طلاق والدین، اثرات نامطلوب زیادی مثل خطر ابتلا به افسردگی و مصرف مواد مخدر در کودکان، در طول طلاق و حتی سال‌ها بعد را افزایش می‌دهد. یک درمانگر ازدواج و خانواده می‌گوید: «طلاق یک مسئله آسیبزا در زندگی کودکان است. والدین میتوانند با آموزش دیدن، این آسیب را تا حدودی کاهش دهند.» عوامل مختلفی از جمله سن کودکان، شیوه تربیت والدین، رابطه کودک و والد و جزئیات طلاق در میزان آسیب طلاق بر کودکان موثر هستند. اگر شما نیز قصد جدایی از همسرتان را دارید و نگران فرزندانتان بعد از طلاق هستید، بهتر است در مورد آسیبهای کودکان طلاق بیشتر بدانید.
مشکلات کودکان طلاق
همانطور که اشاره کردیم، طلاق برای کلیه اعضای خانواده مشکل عاطفی به وجود می‌آورد. اما برای کودکان بسیار گیج‌کننده و ترسناک هست. کودکان خردسال در درک این مسئله که چرا خانه والدین آنها جدا است، اغلب دچار مشکل می‌شوند. همچنین، آنها ممکن است نگران این باشند که شاید روزی والدینشان دیگر دوستشان نداشته باشند. بچه‌های دبستانی ممکن است فکر کنند که طلاق تقصیر آنها هست و مدام نگران این مسئله باشند. ممکن است از این بترسند که کار اشتباهی انجام داده‌اند و خود را مقصر بدانند. نوجوانان ممکن است در مواجهه با مسئله طلاق بسیار عصبانی شوند و یکی از والدین یا هر دو را مقصر جدایی بدانند و از او ناراحت شوند. البته باید توجه داشت که هر موقعیتی شرایط خاص خود را دارد. به عنوان مثال، ممکن است در شرایط بسیار حاد که کودک شاهد درگیری و مشاجرات والدین هست و دچار استرس شدید میشود با جدایی احساس آرامش کند. در ادامه به بررسی مشکلات کودکان طلاق می‌پردازیم.
مقاله پیشنهادی «ترس از مدرسه | راه‌هایی برای از بین بردن ترس و اضطراب کودکان در مدرسه»
استرس ناشی از طلاق
طلاق برای کودکان این معنی را دارد که احتمالا ارتباط روزانه خود را با یکی از والدین از دست میدهند. این کاهش ارتباط بر پیوند عاطفی کودک و والد تاثیر می‌گذارد. پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که رابطه کودکان بعد از طلاق، با والدی که جدا از کودک زندگی میکند، کمرنگ میشود. عوامل استرس‌زا دیگری که بعد از طلاق ممکن است کودک را درگیر کنند، هم وجود دارند. مسائلی مثل عوض کردن مدرسه، رفتن به خانه جدید، زندگی با یک والد و مشکلات مالی نیز میتوانند برای کودک استرس‌زا باشند.
تغییرات در خانواده
ممکن است والدین کودک پس از جدایی تصمیم به ازدواج دوباره بگیرند. ورود فرد جدید به خانواده یکی از مسائلی است که کودک با آن مواجه میشود. همچنین، ممکن است خواهر یا برادر ناتنی همراه با همسر جدید به جمع خانواده اضافه شوند. تمامی این مسائل تغییرات بزرگی هستند که کودکان طلاق باید آنها را تحمل کنند.
مشکلات روحی و روانی
طلاق ممکن است خطر ابتلا به مشکلات روان را در کودکان و نوجوانان افزایش دهد. بدون در نظر گرفتن سن، جنسیت و فرهنگ کودکان طلاق مشکلات روانی بیشتری را نسبت به دیگر کودکان دیگر تجربه میکنند. کودکان پس از جدایی والدین ممکن است مبتلا به اختلال سازگاری شوند. همچنین، محققان به این نتیجه رسیده‌اند که میزان ابتلا به افسردگی و اضطراب در کودکانی که والدینشان طلاق گرفتهاند بیشتر است.
مشکلات رفتاری
کودکان طلاق ممکن است رفتارهای ناهنجار بیشتری مثل اختلال سلوک، بزهکاری و رفتارهای تکانشی نسبت به دیگران کودکان بروز دهند. علاوه بر این، کودکان ممکن است پس از طلاق والدین با همسالان خود درگیر شوند.
افت تحصیلی
فرزندان والدین مطلقه ممکن است معمولا عملکرد تحصیلی ضعیفی در مدرسه داشته باشند. مخصوصا اگر طلاق ناگهانی و غیرمنتظره باشد در مدرسه دچار مشکل خواهند شد.
رفتارهای پرخطر
فرزندانی که والدین آنها طلاق گرفتهاند بیشتر از دیگران درگیر رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر هستند. تحقیقات این نتیجه را نشان داده است که گاها این بچه‌ها در سنین بسیار پایین درگیر مصرف مواد مخدر شده و در دام اعتیاد افتاده‌اند.
چگونه به کودکان طلاق کمک کنیم؟
کسانی که در دوران کودکی خود شاهد طلاق والدین خود هستند، مشکلات بیشتری در روابط خود تجربه میکنند. همچنین، میزان طلاق افرادی که والدینشان جدا شده‌اند، بیشتر است. والدین نقش بسیار مهمی در کاهش آسیبهای طلاق بر کودکان دارند. در ادامه چند راهکار را بررسی می‌کنیم که میتوانند اثرات روانی طلاق را در کودکان کاهش دهند.
همکاری والدین در ایجاد آرامش
درگیری شدید بین والدین سبب اضطراب و افزایش ناراحتی در کودکان میشود. دعوا و جر و بحث جلوی کودک، فریاد زدن و تهدید کردن باعث ایجاد مشکلات رفتاری در کودکان می‌شوند. برای کاهش آسیبهای این موضوع و مدیریت مشکل خود از یک مشاور حرفه‌ای کمک بگیرید.
کودکان را درگیر دعوای خود نکنید!
اینکه به کودکان بگویید که یکی از والدین خود را انتخاب کنند و آنها را بین خود قرار دهید به آنها آسیب وارد میکند. کودکانی که خود را گرفتار دعوای والدین می‌بینند بیشتر دچار استرس و افسردگی می‌شوند.
ایجاد رابطه سالم
رابطه مثبت، صمیمیت و تعارض کمتر والدین به کودکان طلاق کمک میکند تا بهتر با جدایی کنار بیایند. همچنین، رابطه سالم کودک با والد خود پس از طلاق به عملکرد تحصیلی بهتر و عزت نفس بیشتر کودک کمک میکند.
قانونمندی و رعایت نظم
گذاشتن قانون برای فرزند و داشتن انضباط در رعایت آن پس از طلاق والدین باعث بهبود شرایط تحصیل فرزند طلاق میشود. همچنین، تحقیقات نشان داده است که داشتن نظم و انضباط باعث کاهش احتمال بزهکاری در آینده میشود.
نظارت مداوم فرزندان
زیر نظر داشتن فرزندان پس از طلاق و توجه به اینکه زمان خود را با چه کسانی صرف میکنند، میتواند در کاهش احتمال بروز مشکلات رفتاری موثر باشد. همچنین، این مسئله میتواند خطر استفاده از مواد مخدر و افت تحصیلی را هم کاهش دهد.
آموزش و توانمندسازی کودکان
کودکان خردسال که خود را درمانده و قربانی میدانند بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات سلامت روان هستند. به فرزندان خود آموزش دهید که اگرچه طلاق خیلی سخت است اما او نیز قوی است و این اطمینان را به او دهید که میتواند با آن سختی‌ها مقابله کند.
آموزش مهارتهای مقابلهای به کودکان
یادگیری مهارتهای مقابلهای مثل مهارت حل مسئله توسط کودک میتواند به او برای سازگاری بهتر با طلاق کمک کند. به کودک نحوه مدیریت صحیح افکار، احساسات و رفتارهایش را آموزش دهید.
القای حس امنیت به کودکان
ترس از رها شدن و نگرانی در مورد آینده در کودکان طلاق موجب ایجاد اضطراب زیادی میشود. القای حس دوست داشتن و امنیت به کودک نه تنها وابستگی شدید کودک را کم میکند بلکه باعث کاهش خطر ابتلا به مشکلات روان میشود.
آموزش دیدن والدین
برنامهها و آموزشهای زیادی برای کمک به کاهش آسیبهای کودکان طلاق وجود دارد. آموزش مهارتها و استراتژی‌ها به والدین میتواند به آنها برای کاهش تاثیر طلاق بر فرزندان خود کمک کند.
کمک گرفتن از مشاور و روانشناس
برای کاهش تاثیر طلاق روی فرزندتان و یاد گرفتن برخورد صحیح با کودکتان پس از طلاق با روانشناس کودک مشورت کنید. همچنین، برای کاهش استرس، اضطراب و دیگر مشکلات کودکان در پروسه طلاق و بعد از آن میتوانید از یک مشاور یا روانشناس تقاضای کمک حرفه‌ای کنید.
جمع‌بندی
طلاق برای کلیه اعضای خانواده یک مسئله دردناک است اما تاثیرات طلاق بر کودکان میتواند بسیار جدی باشد. جدایی والدین میتواند باعث ایجاد برخی مشکلات در کودکان شود. برخی از مشکلاتی که ممکن است کودکان طلاق تجربه کنند شامل استرس و اضطراب، افسردگی، بزهکاری، افت تحصیلی و اعتیاد به مواد مخدر است. برای کاهش میزان تاثیرات طلاق بر زندگی کودکان والدین میتوانند نقش بسیار زیادی داشته باشند. همکاری والدین در ایجاد رابطه سالم با یکدیگر و با فرزند، آموزش صحیح رفتار به کودکان طلاق، آموزش دادن والدین و گرفتن کمک حرفه‌ای از مشاور خانواده، همگی در کاهش تاثیرات مخرب طلاق بر زندگی کودکان اهمیت ویژه‌ای دارند.
