همانطور که بسیاری از والدین تجربه کردهاند، زمانی که کودک به سن 2-3 سالگی میرسد رفتارهای لجبازانه و خارج از کنترل وی شروع میشوند. این رفتارها به گونه‌ای است که در برابر دستورات والدین مقاومت زیادی میکنند. روانشناسان معتقدند در این سن رشد روانی کودک دستخوش تغییرات زیادی میشود. بنابراین، این اتفاق در مسیر رشد کودک کاملاً طبیعی است و هرگز به معنای مشکل در کودک یا ضعف در مهارت والدین نیست. در این دوران شناخت روشهای کنترل لجبازی در کودکان به شما کمک میکند تا بتوانید با مهارت بهتری با کودک خود برخورد کنید. در ادامه به تعدادی از این روشهای تربیتی خواهیم پرداخت.
لجبازی در کودکان چگونه خود را بروز میدهد؟
در ابتدا لازم است نشانههای لجبازی کودک را شناسایی کنید. در واقع، کودکانی که خواهان استقلال هستند و میخواهند کارهای خود را به تنهایی انجام دهند، لجباز نیستند. تشخیص اشتباه رفتار کودک باعث ایجاد واکنش اشتباه در برابر رفتار او میشود. مهمترین نشانههای لجبازی به شرح زیر است:
· آسیب زدن به خود و دیگران
کودک لجباز تا جایی که میتواند روی خواسته خود پافشاری میکند، حتی اگر این امر باعث آسیب به خود کودک شود. همچنین، وقتی والدین به طور جدی در مقابل او میایستند با رفتارهایی مانند کشیدن مو، فریاد زدن و شکستن وسایل واکنش نشان میدهد. در موارد شدیدتر کودک لجباز به دیگران نیز آسیب وارد میکند.
· استقلال بیش از حد
استقلالطلبی یک خصیصه رشدی است، طوری که در سنین خاصی کودک تمایل زیادی دارد تا کارهای خود را به تنهایی انجام دهد و بعد از هر شکست دوباره شروع کند. اگرچه این ویژگی برای رشد اعتماد به نفس در کودکان ضروری است، اما در صورت تکرار زیاد، میتواند به عنوان یکی از نشانههای اصلی لجبازی شناخته شود. به عنوان مثال، کودکی را در نظر بگیرید که به طور متوسط 20 بار پشت سر هم تلاش میکند تا کفش خود را بپوشد اما موفق نمی‌شود. در نهایت، این رفتار باعث عصبانیت و سرخوردگی او میشود.
· عصبانیت زیاد
همه کودکان عصبانی میشوند و این یک واکنش عادی است. با این حال، کودکان لجباز بیش از حد نرمال عصبانی میشوند. به طوری که در مواجه با هر چیزی که برخلاف میلشان هست، پرخاشگری میکنند.
علل لجبازی کودک
علل مختلفی برای بروز لجبازی در کودکان وجود دارد. تغییرات سریع و ناخواسته در محیط اطراف کودک باعث بروز رفتاری به نام لجبازی میشود. در اینجا، نقش شما به عنوان والدین اهمیت زیادی دارد. شما باید فرزندتان را به شکل صحیحی از این رفتار جدا کنید تا در بزرگسالی به یکی از ویژگیهای شخصیتی او تبدیل نشود. برای این کار بهتر است دلایل بروز این رفتار را بدانید.
· تنش شدید در روابط والدین
زمانی که دعواهای خانوادگی زیاد میشود، ارتباط درستی بین والدین و کودک شکل نمی‌گیرد. در بسیاری از موارد والدین عصبانیت خود را سر کودک خالی میکنند. این اتفاق باعث میشود ارتباط دوستانهای که کودک در این سن به آن نیاز دارد از بین برود. بنابراین، عدم ارتباط صحیح و مشاجره زیاد میان زوجین، یکی از دلایل سرپیچی در کودکان است.
· مقایسه شدن با دیگران
وقتی مدام کودک خود را با دیگر کودکان مقایسه میکنید و او را سرزنش میکنید، فرزندتان ناامید میشود. این ناامیدی باعث میشود کودک بیشتر روی نقاط ضعف خود پافشاری کند. به عنوان مثال، اگر غذا خوردن کودک را با فرد دیگری مقایسه کنید و بگویید او تمیزتر از تو غذا میخورد؛ کودک تا جایی که میتواند لباس و میز خود را در هنگام غذا خوردن کثیف میکند.
· کنجکاوی
وقتی کودک شروع به راه رفتن میکند، جهان ناشناخته اطراف بیشتر در دسترس او قرار میگیرد. کودکان تقریبا در مورد همه چیز کنجکاو هستند و تا جواب خود را نگیرند دست از تلاش برنمیدارند. این کنجکاوی برای رشد کودک مفید است اما در طولانی مدت باعث لجبازی وی میشود.
-
ابتلا به افسردگی و اضطراب
علایم و نشانههای بروز اختلالات روانی در کودکان و بزرگسالان متفاوت هستند. کودکان مبتلا به اختلال افسردگی و اضطراب، معمولاً رنج روانی و ذهنی خود را به صورت مشکلات رفتاری و لجبازی نشان میدهند. حواستان باشد در صورت تداوم مشکل لجبازی در کودک، وجود این مساله حتماً باید بررسی شود.
مقاله پیشنهادی «افسردگی در کودکان و راههای درمان آن چیست؟»
نشانههای کودک لجباز
لجبازی در هر کودک نشانههای خاص خود را دارد و با مشاهده سطحی قابل شناسایی نیست. در واقع، برای شناخت این نشانهها باید رفتار کودک را به مدت چند ماه تحت نظر گرفت. روانشناسان معتقدند اگر این نشانهها خیلی شدید بوده و چندین ماه ادامه داشته باشند، میتواند نشان دهنده وجود مشکلات رفتاری و اختلال نافرمانی مقابلهای (ODD) در کودک باشد. در این مورد، شما باید از مشورتهای یک مشاور و روانشناس کودک استفاده کنید تا بتوانید این مشکل را رفع نمایید. این نشانهها شامل موارد زیر میشود:
- سرپیچی از دستورات ساده
- آسیب وارد کردن به دیگران
- زودرنجی
- کینه ورزی
- واکنشهای رفتاری شدید
راههای درمان لجبازی
پس از آنکه که به طور کامل با دلایل و نشانههای لجبازی در کودکان آشنا شدهاید، لازم است راههای درمان لجبازی در کودکان را نیز بشناسید. شناخت این روشها به شما کمک میکند تا تنشهای رفتاری کودک خود را به حداقل ممکن برسانید و لجبازی او را کنترل کنید. در ادامه کارآمدترین این روشها را به صورت جداگانه بررسی خواهیم کرد.
· گوش کردن به حرفهای کودک
برقرار کردن یک ارتباط صحیح دو طرفه بسیاری از مسائل را حل میکند. زمانی که با آرامش به حرفهای کودک گوش دهید و دلیل کارهای او را بپرسید، او نیز به حرفهای شما گوش میدهد. بدیهی است زمانی که کودک احساس تنهایی کند برای جلب توجه والدین دست به کارهای مختلفی میزند.
· دادن حق انتخاب به کودک
کودکان لجباز بسیار مایل هستند تا همه انتخابهای خود را به طور مستقل انجام دهند. بنابراین، در این موقعیت دستور دادن به کودک کارساز نیست. در عوض، دو گزینه پیش روی کودک بگذارید. به عنوان مثال، بهجایی که به کودک بگویید این لباس را بپوش؛ به او این فرصت را بدهید تا از بین دو لباس انتخاب کند. این کار کودک را راضی نگه میدارد و لجبازی او را به حداقل میرساند. سعی کنید همیشه دو گزینه را برای انتخاب قرار دهید زیرا گزینههای زیاد کودک را سردرگم میکند.
· استفاده از جملات با بار مثبت
سعی کنید در اعمال دستورالعملها از جملات با بار منفی استفاده نکنید و آنها را با جملات مثبت جایگزین کنید. به عنوان مثال، بهجای گفتن ” ندو” می توانید بگویید” از تو میخواهم آرامتر راه بروی”. به این طریق عادت به جملات مثبت را در فرزند خود تقویت میکنید و لجبازی او را کاهش میدهید.
· مذاکره کردن با کودک
کودکان لجباز علاقه زیادی به شنیده شدن دارند. برای کنترل لجبازی کودکان میتوانید با آنها وارد بحث و مذاکره شوید. حد و مرزهای خانه و محیط بیرون را مشخص کنید و قوانین دو طرفهای را ابلاغ کنید. نکته مهم این است که به قوانین گذاشته شده احترام بگذارید. وقتی کودک میبیند والدین قوانین را رعایت میکنند، او نیز به قوانین احترام خواهد گذاشت.
· نگاه کردن به مسائل از دید کودک
سعی کنید از دید کودک به مسائل نگاه کنید تا متوجه مشکلات او شوید. بهتر است در شرایط بروز لجبازی با کودک خود همدردی کنید و ناراحتی او را درک کنید. به عنوان مثال، به جای وارد کردن فشار زیاد برای انجام تکالیف، آنها را به قسمتهای کوچکتر تقسیم کنید و بین هر بخش زمانی را برای استراحت در نظر بگیرید.
· فراهم کردن محیط آرام در خانه
مطالعات مختلف ثابت کردهاند که درگیری زیاد والدین و فضای متشنج خانه باعث کنارهگیری و پرخاشگری کودکان میشود. این پرخاشگری با لجبازی همراه میشود و کودک را به یک فرد قانون گریز تبدیل میکند. بنابراین، سعی کنید حریم امن خانه را حفظ کنید و در مقابل کودکان با همسر خود بحث نکنید.
جمع بندی
در همه مراحل تربیت و تعلیم فرزندان، والدین با چالشهای مختلفی روبه رو هستند. همه افراد دوست دارند پدر و مادر خوبی باشند و فرزندان سالمی را پرورش دهند. لجبازی یکی از اولین رفتارهای ناهنجار کودک است که از سنین پایین شروع میشود. درصورتی که لجبازی در کودکان مهار نشود در آینده مشکلات جدیتری را به وجود میآورد. برای برخورد درست با لجبازی کودک بهترین کار مراجعه به روانشناس و استفاده از راهنماییهای او است. به دلیل اهمیت این موضوع در این مطلب در مورد دلایل، نشانهها و راههای درمان لجبازی در کودکان صحبت کردیم. اگر فرزند لجبازی دارید مطالب گفته شده کمک شایانی به شما خواهد کرد.
