بخش مهمی از زندگی همه انسان‌ها به تعاملاتشان با دیگران اختصاص دارد. نیاز به روابط اجتماعی، نیازی فطری است و بسیار مهم است. اما گاهی همین روابط اجتماعی به جای آنکه نیازهای اساسی و بنیادی ما را برآورده کرده و منجر به احساس رضایت از زندگی شود در جهت عکس عمل کرده و آسیب‌هایی برای ما به دنبال دارد. یکی از دلایل این مسئله می‌تواند شکل‌گیری یک ارتباط سمی باشد. در این مقاله قصد داریم جنبه‌های مختلف رابطه سمی را مورد بررسی قرار دهیم و راهکارهایی برای رهایی از روابط سمی توضیح دهیم.
رابطه سمی چیست؟
رابطه سمی یعنی رابطه‌ای که در آن حقوق اساسی افراد به رسمیت شناخته نمی‌شود. مهم‌ترین حقوقی که در یک رابطه سالم باید به رسمیت شناخته شود، عبارت است از:
- مورد پذیرش و احترام قرار گرفتن
- احساس امنیت داشتن
- مورد تقدیر و تحسین قرار گرفتن به صورت دوره‌ای
- حق اظهار نظر داشتن
در یک رابطه سمی این حقوق اساسی معمولا نادیده گرفته میشود. افراد به راحتی مورد بی‌احترامی، تحقیر یا سرزنش قرار می‌گیرند و یا ممکن است با بی‌تعهدی از طرف مقابل مواجه شوند. در یک رابطه سالم افراد احساس امنیت دارند. این احساس امنیت صرفا امنیت جسمی نیست و بیشتر امنیت عاطفی مدنظر هست. یعنی بدون واهمه و ترس از واکنش‌های طرف مقابل خود می‌توانید در مورد احساسات، افکار، نیازها و خواسته‌های خود صحبت کنید.
افراد در یک رابطه سالم از هوش عاطفی و هیجانی خوبی برخوردار بوده و خشم خود را به شیوه موثر ابراز و کنترل می‌کنند. اما در یک رابطه سمی افراد معمولا از شیوه پرخاشگرانه یا پرخاشگری منفعل برای ابراز خشم خود استفاده می‌کنند و یا وقتی از مسئله‌ای دلخور هستند با اجتناب و کناره‌گیری و به نوعی تحریم کردن طرف مقابل خود ناراحتی خود را ابراز می‌کنند. افراد در یک رابطه سمی به طور مداوم درگیر یک چرخه باطل از تعارضات و سوءتفاهم بوده و نمی‌توانند در مورد نیازهای خود به طور شفاف و صریح صحبت کنند.
نشانه‌های رابطه سمی چیست؟
عدم وجود آرامش روانی
یکی از مهم‌ترین نشانه‌های یک رابطه سمی عدم وجود آرامش روانی است. اگر طرف مقابل دائما شما را مورد تحقیر، سرزنش و ناسزا قرار می‌دهد سلامت روانی شما به طور جدی مورد تهدید و آسیب قرار خواهد گرفت. در یک رابطه سالم افراد حق دارند مورد احترام قرار گیرند و خط قرمز‌های آن‌ها رعایت شود.
نگاه سوء استفاده‌گرایانه و منفعت‌جویانه
وجود نگاه منفعت‌جویانه در یک رابطه احساس صمیمیت را از بین می‌برد. در یک رابطه سمی یک نفر همواره مجبور به راضی نگهداشتن طرف دیگر است. افرادی که در رابطه تنها به دنبال نفع شخصی خود هستند هیچ وقت شریک عاطفی قابل اطمینانی نخواهد بود. این افراد در هنگام سختی و روزهای دشوار در کنار شما نخواهند ماند.
عدم رعایت ارزش‌ها
افرادی که ارزش‌های شخصی را نمی‌پذیرند و دائما به آن‌ها حمله می‌کنند یا شما را به خاطر داشتن چنین ارزش‌هایی مورد شماتت قرار می‌دهند افراد قابل‌اطمینانی نخواهند بود. عدم رعایت احترام به شغل و خانواده شما نیز رابطه را از فرم سالم بودن در می‌آورد.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
محبت غیرمجاز
مهربانی و محبت ارزش‌های انسانی بسیار پسندید‌ه‌ای هستند و نشان دهنده حسن نیت یک فرد در رابطه است اما چنانچه از حد بگذرد و حالت کنترل‌گری پیدا کند و یا باعث شود که حریم شخصی و استقلال عمل شما خدشه‌دار شود، نشان‌‌دهنده یک رابطه سمی است.
فقدان ارتباط کلامی
رابطه یک فرآیند پویا و دائمی است. به همین دلیل افراد باید برای حفظ کیفیت روابط خود توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند و از رابطه خود مراقبت کنند. یکی از راهکارهایی که برای مراقبت از رابطه از سوی روانشنا‌سان بسیار مورد تاکید قرار گرفته است اختصاص زمان‌هایی به گفت‌و‌گو با یکدیگر است. چنانچه در یک رابطه هیچ ارتباط کلامی وجود نداشته باشد این این رابطه به سرعت سمی میشود.
عدم توانایی بخشیدن
افراد سمی هیچ‌گاه نمی‌توانند خطاهای دیگران را بپذیرند و از آن بگذرند. از نظر آن‌ها اشتباه کردن قابل قبول نیست و بسیار وحشتناک است. به همین دلیل هیچ‌گاه توانایی بخشیدن دیگران را ندارند و به محض مشاهده کوچک‌ترین خطا طرف مقابل خود را سرزنش و تحقیر می‌کنند.
انواع رابطه سمی
یک رابطه سمی به انواع مختلفی می‌تواند وجود داشته باشد. در واقع هرگاه در یک رابطه حقوق اساسی افراد به رسمیت شناخته نشود، می‌توان گفت آن رابطه، یک رابطه سمی است. اما برای شناسایی انواع رابطه سمی بهتر است بدانید تعامل با چه افرادی، رابطه را به سمت سمی شدن پیش می‌برد:
اختلال شخصیت
اختلال شخصیت به معنای وجود الگوهای ناسازگار و فراگیری هستند که روابط افراد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. مهم‌ترین اختلال‌های شخصیت که رابطه را سمی می‌کند عبارت است از:
- اختلال شخصیت خودشیفته
- اختلال شخصیت پارانوئید
- اختلال شخصیت ضداجتماعی
- اختلال شخصیت مرزی
- اختلال شخصیت نمایشی
- اختلال شخصیت وسواسی جبری
ویژگی مهم همه این اختلال‌ها این است که وقتی با این افراد در رابطه قرار می‌گیرید نیازهای اساسی شما خدشه‌دار می‌شوند. این افراد رابطه را تنها از نگاه خود می‌بینند و به طور ناخودآگاه حقوق شما را نادیده می‌گیرند. مثلا افراد مرزی تعهدی به رابطه ندارند و کاملا نوسانی رفتار می‌کنند. زمانی عاشق شما هستند و لحظه‌ای بعد از شما متنفر می‌شوند و یا ممکن است ناگهانی رابطه را ترک کنند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، توانایی صمیمی شدن ندارند و رفتارهایشان سطحی است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید به طور پیش فرض شما را غیرقابل اعتماد می‌دانند و دائما به دنبال اطمینان جویی هستند و این مسئله آرامش روانی شما را به طور جدی تهدید می‌کند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی کاملا حقوق شما را نادیده گرفته و بر مبنای منافع شخصی خودشان عمل می‌کنند. افرادی که اختلال شخصیت وسواسی دارند دیگران را بر مبنای معیارهای شخصی خود ارزیابی کرده و بسیار کنترل‌گر هستند. این افراد از اشتباهات دیگران به سادگی نمی‌گذرند و لحن سرزنشگری دارند.
مشکلات روانشناختی مزمن
همه افراد ممکن است در دوره‌ای از زندگی خود دچار مشکلات روانشناختی همچون افسردگی، اضطراب و … شوند. وجود این مشکلات به خودی خود بد نیستند و یا نباید باعث محرومیت افراد شود اما اگر فردی متوجه این مشکلات در درون خود باشد و دچار افت عملکرد شده باشد و به دنبال درمان نباشد رابطه با این فرد به احتمال خیلی زیاد سمی خواهد شد. این افراد به دلیل مشکلات روانشناختی حل نشده قادر به برقراری روابط سالم نخواهند بود.
طرح‌واره‌های ناسازگار
طرح‌واره‌ها به معنای باورهای عمیق و بنیادینی هستند که درباره خود، دیگران و دنیا کسب کرده‌ایم. این باورها در همه افراد وجود دارد و از دوران کودکی شروع به شکل‌گیری می‌کند. برخی اتفاقات و تجربیات ناخوشایند و تکرار شونده در کودکی منجر به شکل گیری طرح واره‌های ناسازگار شده و باعث میشود افراد نگاه تحریف‌شده‌ای به مسائل داشته باشند. مثلا برخی به دلیل طرح‌واره ناسازگار رهاشدگی معتقد هستند همه افراد آن‌ها را ترک خواهند کرد و یا هیچ‌کس آن‌ها را دوست نخواهد داشت و … . یکی از انواع رابطه‌های سمی، ارتباط گرفتن با این افراد است. افرادی که طرح‌واره ناسازگار دارند انواع اتفاقات را بر اساس دیدگاه تحریف شده خود در نظر می‌گیرند و هیچ‌گاه نمی‌توانند قواعد یک رابطه سالم را اجرا کنند.
عدم سواد عاطفی
سواد عاطفی یعنی افراد بتوانند به طور شفاف در مورد افکار، احساسات، نیازها و خواسته‌های خود صحبت کنند و توانایی مدیریت هیجانات خود را داشته باشند. در یک رابطه سمی افراد توانایی ابراز احساسات نداشته و هیجانات خود را به شکل ناسالم بروز می‌دهند. این افراد عمدتا از طریق اجتناب و کناره‌گیری احساسات خود را بروز می‌دهند و این کناره‌گیری ها منجر به مبهم شدن رابطه و کاهش صمیمیت میشود.
آیا رابطه سمی قابل اصلاح است؟
این سوال هم جواب مثبت و هم جواب منفی دارد. در واقع برای اصلاح یک رابطه سمی باید به موارد زیر توجه شود:
خواست طرفین
همان‌طور که قبلا نیز گفته شد رابطه یک فرآیند تعاملی و پویا و از همه مهم‌تر دوطرفه است. رابطه سمی در صورتی اصلاح میشود که هر دو نفر خواهان رشد و اصلاح رابطه باشند.
کمک گرفتن از متخصص سلامت روان
گاهی ممکن است افراد متوجه رابطه سمی خود باشند و سعی در اصلاح روابط خود داشته باشند اما این کار را به شیوه اشتباه انجام می‌دهند. بهترین کار برای اصلاح یک رابطه سمی کمک گرفتن از متخصص سلامت روان و اجرای تکنیک‌های تخصصی است.
خدمات مشاوره آنلاین برای بهبود روابط
متخصصان روانشناسی با استفاده از مشاوره آنلاین انواع مهارت‌های ارتباطی مهم برای بهبود روابط را به افراد آموزش می‌دهند. علاوه بر آموزش مهارت‌های مهم ارتباطی، مشاوره آنلاین فضایی را فراهم می‌کند تا اشخاص نسبت به مشکلات روانشناختی خود بینش پیدا کرده و بتوانند موانع صمیمت در روابط را شناسایی کرده به شکل موثر ارتباط برقرار کنند.
