از هر ۴ نفر، ۱ نفر در طول زندگی‌اش به یک اختلال روانی مبتلا می‌شود. زنان نسبت به مردان در معرض خطر بیشتری قرار دارند؛ از هر ۵ زن، ۱ نفر به یکی از انواع اختلالات روانی رایج نظیر افسردگی و یا اضطراب مبتلا می‌شود در حالی که این آمار برای مردان، ۱ نفر در هر ۸ نفر است. در این مقاله، به مشکلات سلامت روان زنان و عواملی که سلامت روان زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد می‌پردازیم.
چه تفاوتی بین مشکلات سلامت روان زنان و مردان وجود دارد؟
جنسیت، نقش مهمی در سلامت روان و اختلالات روانی دارد. تفاوت‌های زیستی که بین زنان و مردان وجود دارد، بر روی سلامت روان آنها مؤثر است. علاوه بر آن، عوامل اجتماعی نیز باعث می‌شوند تا زنان و مردان به شکل متفاوتی از هم، رشد روانی خود راطی کنند. نتایج مطالعات، نشان داده که در اختلالات روانی رایج، بین زنان و مردان، تفاوت وجود دارد و برخی اختلالات در زنان و برخی در مردان رایج‌تر است.
چه عواملی سلامت روان زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
از هر پنج زن، یکی از آنها به انواع اختلالات روانی رایج نظیر اضطراب یا افسردگی مبتلاست. اختلالات روانی، دلایل متعددی دارند، اما عوامل خطری که ممکن است در بروز این اختلالات در زنان مؤثر باشند عبارت‌اند از:
- عوامل زیستی، تغییرات هورمونی طی سال‌های مختلف و به دنبال اتفاقاتی نظیر قاعدگی، زایمان و یائسگی
- عوامل اجتماعی، از جمله نقشی که زنان در محیط خانواده بر عهده دارند. مراقبت از دیگر اعضای خانواده و إحساس مسؤولیت در برابر مسائل و مشکلات اطرافیان، فرد را مستعد اختلالات اضطرابی و افسردگی می‌کند.
- قرار داشتن در معرض خشونت خانگی
- تمایل به درونی کردن مشکلات و صحبت نکردن درباره‌ی آنها؛ این مسأله خطر ابتلا به اختلال افسردگی، اختلالات خوردن و آسیب به خود را افزایش می‌دهد.
اختلالات روانی که زنان با آن مواجه می‌شوند؟
عوامل زیستی، ژنتیکی و تغییرات هورمونی، همگی می‌توانند به مشکلاتی منجر شوند که خاص زنان است؛ بعضی از این اختلالات عبارت‌اند از:
- سندروم پیش از قاعدگی: به دلیل تغییرات ناگهانی هورمونها، قبل از خونریزی ماهیانه، اکثر خانمها سندروم پیش از قاعدگی را یک هفته قبل از شروع عادت ماهیانه تجربه می‌کنند. هرچند که علایم این سندروم در افراد مختلف متفاوت است اما از رایج‌ترین علایم آن می‌توان به نوسانات خلق، سردرد، نفخ شکم و مشکلات گوارشی اشاره کرد. برخی اوقات افراد در سندروم پیش از قاعدگی، علایم اضطراب یا افسردگی نشان می‌دهند.
- افسردگی بعد از زایمان: بعد از زایمان و به دنیا آمدن بچه، به دلیل تغییرات هورمونی، وجود تغییرات خلقی و پایین بودن انرژی طبیعی است و در اکثر خانمها وجود دارد. در صورتی که این علایم، بیش از در هفته وجود داشته باشد، معمولا فرد تشخیص اختلال افسردگی پس از زایمان می‌گیرد. از علایم رایج این اختلال می‌توان به گریه‌های بی وقفه و بی دلیل، اختلال در خواب و اشتها و تغییرات خلق و غمگینی اشاره کرد.
- روان پریشی بعد از زایمان: این حالت، یک حالت نادر است که در آن فرد بعد از زایمان، طی روزهای اول بعد از زایمان دچار علایمی نظیر گیجی و سر درگمی، هذیان یا توهم و افکار خودکشی یا دیگر کشی می‌شود و ممکن است به خود یا نوزاد آسیب برساند.
- یائسگی: همزمان با پایان دوران باروری خانمها، هورمونها دستخوش تغییراتی می‌شوند و در خانمهایی که زمینه‌ی ابتلا به افسردگی و اضطراب دارند، باعث ایجاد علایم اضطراب و افسردگی می‌شود. این دوره در میانسالی اتفاق می‌افتد و خود میانسالی نیز به نوبه‌ی خود با چالش‌ها و مشکلاتی همراه است. در این سن، افراد و به ویژه زنان درگیر مراقبت از فرزندان و والدین خود هستند و فشار و بار روانی زیادی را تحمل می‌کنند. این مسائل سلامت روان زنان را در این دوره‌ی سنی به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مقاله پیشنهادی «منظور از بلوغ و پختگی در ازدواج چیست؟»
برای مراقبت از سلامت روان زنان چه اقداماتی لازم است؟
توانمندی مالی و شغلی: داشتن شغل و درآمد، یکی از عواملی است که در ایجاد حس استقلال و خودمختاری افراد مؤثر است. زنان با داشتن مهارت و بکارگیری آن، حس عزت نفس و ارزشمندی می‌کنند و با به دست آوردن استقلال مالی، از میزان وابستگی خود کم کرده و می‌توانند نیازهایشان را برآورده کنند.
- برقراری روابط سالم: داشتن روابط سالم و سازنده با اعضای خانواده، همسر و دوستان نقش مهمی در سلامت روان زنان دارد. وجود افرادی که بدون قضاوت و سرزنش بتوان در مورد مسائل مختلف با آنها صحبت کرد.
- کمک گرفتن از دیگران و تقسیم وظایف: مشارکت دادن دیگر اعضای خانواده و به ویژه همسر، در کارهای مربوط به داخل و یا خارج خانه، علاوه بر اینکه بار سنگین مسؤولیت را از دوش زنان برمی‌دارد، به آنها این حس را می‌دهد که در انجام کارها و مواجهه با مشکلات تنها نیستند.
- توجه به سلامت جسمانی: داشتن تغذیه مناسب و فعالیت فیزیکی منظم، باعث حفظ سلامت جسمی و روحی شده و عوارض ناشی از مسائلی نظیر قاعدگی، زایمان و یائسگی را کنترل می‌کند.
نتیجه گیری
سلامت روان زنان، ارتباط مستقیمی با سلامت روان جامعه دارد. بررسی نقش جنسیت در بروز اختلالات روانی، می‌تواند به ما کمک کند تا عواملی که زنان را در معرض ابتلا به اختلالات روانی قرار می‌دهد، بهتر بشناسیم و در پیشگیری از بروز آنها اقدامات مؤثرتری انجام دهیم.
