آیا تا به حال با خود فکر کرده‌اید که چرا اکثر ما از انتقاد هراس داریم؟ هیچ‌کس دوست ندارد مورد نقد دیگران قرار بگیرد. با این حال، نقد سازنده تاثیرات مثبت و مفیدی برای هر فرد در پی دارد. سوالی که در ذهن ما پیش می‌آید این است که نقد خوب و سازنده چیست؟ انتقاد سازنده، فرآیندی است که بازخورد منطقی درباره رفتار یا کار یک شخص در جهت بهبود رفتار یا شخصیت وی را ارائه می‌دهد. اگرچه انتقاد سازنده همیشه مثبت نیست، اما فرد می‌تواند از انتقاد سازنده استفاده کند تا موفق‌تر و بهتر عمل نماید. انتقاد سازنده در محل کار بسیار مفید است، چون جلوه مثبتی به انتقاد می‌دهد. در ادامه یاد می‌گیریم که چطور انتقاد کنیم و راه هایی برای انتقاد کردن سازنده را فرا بگیریم.
تفاوت انتقاد مخرب و سازنده چیست؟
در انتقاد مخرب فقط ویژگی‌های منفی فرد مقابل بزرگ می‌شود، هیچ راهکار موثری ارائه نمی‌شود، حس حقارت در فرد ایجاد می‌شود، حتی امکان دارد مسائلی بیان شود که درست نباشند. انتقاد مخرب صرفا بر روی مشکلات فرد متمرکز است. در این بازخورد هیچ تشویق یا کمک و حمایتی برای بهبود عمل ارائه نمی‌شود. در حالی که در انتقاد سازنده به شکلی محترمانه نقاط ضعف مطرح می‌شوند و راه‌حل‌های مناسب برای بهبود عملکرد نیز ذکر می‌شوند. همچنین، مثال‌های خاص و عملی برای ایجاد تغییرات مثبت ارائه می‌شوند. در این نوع انتقاد انگیزه برای پیشرفت بیشتر شده و فرد با اعتماد به نفس بالاتری در مسیر خود حرکت می‌کند.
آیا در جایگاهی هستیم که دیگران را نقد کنیم؟
در بسیاری از موارد انتقاد ما به دیگران به نوعی پا گذاشتن در حریم شخصی آنها است. بهتر است قبل از انتقاد از خود بپرسیم که آیا آن مسئله به ما ارتباطی دارد یا خیر؟ اگر به ما ارتباطی ندارد بهتر است اصلا آن را به میان نیاوریم. به خاطر داشته باشید، درون انتقاد یک ناراحتی پنهان وجود دارد که فرد شنونده را تحت تاثیر قرار خواهد داد. حتی اگر این نقد با الگوها و اصول صحیح همراه باشد. پس اگر فنون انتقاد را رعایت نکنیم یا در مسائلی که به ما ارتباطی ندارند، دخالت کنیم اوضاع به شدت وخیم می‌شود و ابتکار عمل از دست ما گرفته خواهد شد.
زمان مناسب برای انتقاد کردن
بارها شاهد این مسئله بوده‌ایم که عدم موقعیت شناسی ناراحتی‌های جبران ناپذیری به همراه دارد. برخی مواقع ممکن است فردی که مورد انتقاد قرار می‌گیرد در شرایط روحی و روانی مناسبی نباشد و گرفتن ایراد باعث بدتر شدن شرایط و آشفته‌تر شدن فرد شود. در نظر داشته باشید، قبل از شروع انتقاد از هر فردی اجازه بگیرید. اجازه گرفتن به نوعی ادب شما را نشان می‌دهد و از طرف دیگر شخص را برای شنیدن قضاوت یا نقد آماده می‌کند. شما با استفاده از جمله ” می‌توانم از شما نقدی کنم؟ ” احتمال پذیرش انتقاد را بالا می‌برید و از طرفی اخلاق مداری خود را نشان می‌دهید. اینکه ما بدانیم چطور انتقاد کنیم و راه هایی برای انتقاد کردن سازنده را یاد بگیریم و زمان مناسب آن را تشخیص دهیم مسیر پذیرش را هم هموارتر می‌کند.
انتقاد کردن در جمع ممنوع
از موارد مهم دیگری که در آداب انتقاد صحیح باید بدانیم این است که هرگز اشتباهات یک فرد را در جمع بیان نکنیم. انتقاد در جمع باعث می‌شود عزت نفس آن شخص مورد هدف قرار بگیرد و حس ناخوشایندی در او به وجود آید. انتقاد در جمع باعث پایین آمدن اعتماد به نفس فرد نیز می‌شود و در نهایت ممکن است بر جنبه‌های مهم زندگی او تاثیر بگذارد. چنین انتقادهایی که موجب شرمندگی و حس حقارت در یک فرد می‌شوند بیشتر موجب رنجش خاطر هستند و نتیجه مطلوبی در پی ندارند. اما انتقادهایی که در خلوت انجام می‌شوند، نشان دهنده حسن نیت فرد هستند و بار سازندگی بالایی دارد.
آیا از چیزی انتقاد می‌کنید که قابل تغییر است؟
بهتر است منصف باشید. مواردی که شما از آن خوشتان نمی‌آید قرار نیست قابل تغییر باشند. نقد ظاهر زندگی دیگران، لهجه، نواقص ظاهری، لکنت زبان و غیره از مواردی هستند که قابل تغییر نیستند. بی‌رحمانه افراد را مورد نقد قرار ندهید. به عنوان مثال، اگر فردی سلیقه خوبی در لباس پوشیدن در محل کار ندارد یا لباس مناسبی نمی‌پوشد بهتر است اول از ویژگی‌های خوب لباس‌هایش شروع کنید. در نهایت، مدل‌های مناسب برای محل کار را به او نشان دهید. به خاطر داشته باشید، برای تغییر در رفتار یا پوشش دیگران باید در فرد انگیزه ایجاد کنید. حتی در مواردی که نمی‌توانید با فرد مستقیما صحبت کنید بهتر است به صورت نوشتاری نقد کنید. اگر نقد نوشتاری انجام می‌دهید، حتما از اینکه نامه یا ایمیل به دست او برسد اطمینان حاصل کنید.
مقاله پیشنهادی «مهارت ارتباط موثر چیست؟ روش‌های بهبود آن کدامند»
چگونه منتقد خوبی باشیم؟
منتقد خوبی شدن مستلزم رعایت برخی نکات است. ما باید یاد بگیریم چطور انتقاد کنیم و راه هایی برای انتقاد کردن سازنده را بشناسیم و در جهت رشد اطرافیان خود از آنها استفاده کنیم. در ادامه، نکاتی که به ما کمک می‌کنند منتقد خوبی باشیم را ذکر می‌کنیم.
- در شروع نقد، خوبی‌های فرد را بگویید.
یکی از راهکارهای مناسب برای نقد افراد ذکر کردن ویژگی‌های مثبت آنها است. با این کار فرد مقابل را آماده شنیدن انتقاد می‌کنید. به یاد داشته باشید، هیچ‌کس آنقدر بد نیست که کلیه ویژگی‌ها و نکات مثبت شخصیتی او فدای نقاط ضعفش شود. برای اینکه انتقاد سازنده‌ای داشته باشید، ابتدا بهتر است ویژگی‌های مثبت شخص را بیان کنید. به فرد مقابل اجازه دهید که احساس کند برای شما شخص ارزشمندی است و مطمئن شود جز کمک کردن به او هیچ نیتی ندارید. این احساس باعث ایجاد حال خوب در وی می‌شود و انتقاد شما در جان او فرو خواهد نشست.
- یک طرفه قضاوت نکنید.
دیل کارنگی جمله معروفی دارد که ” انسان‌ها همان اندازه که تشنه تحسین هستند، از تحقیر شدن وحشت دارند.” یک طرفه قضاوت نکنید. به فرد اجازه دفاع بدهید. در حین صحبت سوالاتی نیز از او بپرسید. به او اجازه دهید، علت رفتارش را توضیح دهد. در غیر این صورت، فرد به مرور زمان با دیدن شما دچار استرس می‌شود و منتظر است شما او را توبیخ کنید. محکوم کردن دیگران نه تنها تغییر مثبتی در ذهن آنها به وجود نمی‌آورد بلکه باعث دفاع بیشتر آنها از خودشان می‌شود.
- به هیچ وجه افراد را مقایسه نکنید.
یکی از بدترین روش‌های انتقاد مقایسه کردن افراد است. هر انسانی ویژگی‌ها و توانمندی‌های مخصوص خود را دارد. هر فردی باید با توجه به ویژگی‌های خودش مورد انتقاد قرار بگیرد. با مقایسه کردن افراد با یکدیگر غرور، استعداد و قدرت آنها را زیر سوال می‌برید. در هیچ کتابی نوشته نشده که افراد باید شبیه به یکدیگر رفتار کنند. پس به شدت توصیه می‌کنیم، از این کار اجتناب کنید.
- راه حل مناسب ارائه دهید.
در آخرین مرحله انتقاد باید راه حل خود را به صورت یک پیشنهاد برای فرد مطرح کنید. در صورتی که پیشنهاد خود را به صورت سوالی مطرح کنید به عزت نفس و اختیار فرد مقابل احترام گذاشته و این امر باعث می‌شود نقد شما را بهتر قبول کند. اگر فردی را مجبور کنید که راه حل شما را اجرا کند، فکر می‌کند قدرت اراده او را سلب کردید و به مقابله با شما خواهد پرداخت.
جمع بندی
در این مقاله یاد گرفتیم چطور انتقاد کنیم و راه هایی برای انتقاد کردن سازنده را آموختیم. خوب است بدانید که انتقاد کردن مانند چاقویی است که با آن هم می‌توان کارهای مفیدی انجام داد هم می‌توان کسی را کشت. با انتقاد مخرب می‌توانید روح فردی را بکشید. کودکانی که مدام مورد نقد اشتباه والدین خود قرار می‌گیرند از این دست هستند. هرگز پیش از آن که همه ابعاد نقد خود را در نظر نگرفته‌اید آن را مطرح نکنید. انسان‌ها مخلوق عادت هستند. هنگامی که رفتاری در ما ریشه دواند تغییر آن می‌تواند فوق‌العاده سخت باشد. این موضوع را به خاطر داشته باشید، اگر فردی اشتباهی را تکرار می‌کند در بیشتر موارد به این معنی نیست که به شما احترام نمی‌گذارد یا نمی‌خواهد تغییر کند. نشان دهید درک می‌کنید که تغییر یک شبه اتفاق نمی‌افتد و از تلاش‌های او قدردانی کنید.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
