در بحث روابط، ممکن است یکسری رفتارها و مشکلات مکررا تکرار شوند و برای زوجین دردسرساز و طاقت فرسا شود. وجود تلههای ذهنی، در روابط می‌توانند باعث ایجاد روابط ناسالم و سمی شود. در این مقاله به توضیح درباره‌ی این تلهها و نقش آنها در زندگی زوجین می‌پردازیم.
تلههای ذهنی چه هستند؟
تله‌ی ذهنی، به الگوهای تکراری و طرحواره‌ی ذهنی گفته می‌شود که از دوران کودکی در فرد شکل گرفته و در تمامی موقعیت‌ها و جنبه های مختلف زندگی همراه اوست. بر اساس تجربیاتی که در کودکی و در محیط خانه و در تعامل با اعضای خانواده داشتهایم، الگوهای خاصی از فکر، احساس و عمل کردن در ما شکل گرفته و روی تمامی جنبه‌های زندگی ما تأثیر می‌گذارد. نحوه‌ای که در کودکی با خواسته‌ها و نیازهای ما برخورد شده و نحوه‌ای که دوست داشته شدیم و به ما محبت شده؛ در شکل‌گیری این الگوهای فکری مؤثر است.
علائم وجود تله‌ی ذهنی در روابط
در صورتی که موارد زیر را در رابطه‌ی عاشقانه خود دارید، به احتمال خیلی زیاد، خودتان و یا همسرتان به تلههای ذهنی دچار هستید:
- مدام در حال سرزنش شدن و عذرخواهی از همسرتان هستید.
- در جمع از رفتارهای همسرتان خجالت زده می‌شوید.
- مدام احساس ناامنی دارید.
- احساس می‌کنید عشق و علاقه و انرژی زیادی در زندگی‌تان می‌گذارید ولی پاسخی از طرف همسرتان دریافت نمی‌کنید.
- تمامی کارها و مسؤولیت‌ها به عهده‌ی شماست.
- همسرتان بسیار زودرنج است و مسائل کوچک به شدت او را آشفته می‌کند.
- ارتباط سطحی و کمی با همسرتان دارید.
- احساس می‌کنید همسرتان قدر شما و زحماتتان را نمی‌داند.
- مدام واقعیت زندگی خود را از خانواده و دوستانتان مخفی می‌کنید.
تلههای ذهنی چگونه در روابط زوجین اختلال ایجاد می‌کنند؟
بسته به اینکه هر یک از زوجین، چه تله یا تلههای ذهنی داشته باشند، رابطه‌ی آنها به شکل‌های مختلف می‌تواند تحت تأثیر قرار بگیرد. در ادامه به توضیح موارد و مشکلاتی می‌پردازیم که تلههای ذهنی افراد می‌تواند باعث به وجود آمدن آن شوند:
- عدم رعایت حریم شخصی و نداشتن حد و مرز در رابطه: یکی از مشکلاتی که تلههای ذهنی در ایجاد آن نقش دارند، وابستگی بیش از حد به شریک عاطفی و رعایت نکردن حد و مرز حریم شخصی است. در چنین حالتی، در صورتی که یکی از زوجین به درخواست طرف مقابل نه بگوید و بخواهد برای خود حد و مرز مشخص کند، با انتقاد و خشم طرف مقابل رو به رو می‌شود. حد و مرز در روابط، باعث محافظت از فرد و رابطه می‌شود و در صورتی که رعایت نشود برای هر دو طرف مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد. تله‌ی ذهنی رها شدگی و تله‌ی ذهنی از جمله تلههای ذهنی هستند که می‌توانند باعث به وجود آمدن این مشکل شوند.
- دیدگاه کمال‌گرایانه به رابطه: تصور داشتن رابطه‌ی بدون نقص و بدون مشکل، باعث به وجود آمدن توقعات و انتظارات غیر واقع بینانه شده و زوجین را دچار مشکل می‌کند. چنین دیدگاهی باعث می‌شود زوجین از خودشان و همسرشان انتظارات غیر واقع بینانه‌ای داشته باشند و با به وجود آمدن مشکلات جزیی، به هم بریزند. افرادی که تله‌ی ذهنی معیارهای سختگیرانه دارند، ممکن است با چنین مشکلی مواجه شوند.
- فداکاری و ایثار بیش از حد: یکی دیگر از مشکلاتی که به دلیل وجود تلههای ذهنی در روابط زوجین به وجود می‌آورد، این است که یکی از زوجین همواره نیازها، خواسته‌ها و اولویت‌های خود را نادیده می‌گیرد و نیازهای همسرش را در اولویت می‌گذارد و نسبت به خواسته‌ها و نیازهای خودش بی توجه است. اگر یکی از زوجین تله‌ی ذهنی استحقاق و دیگری تله‌ی ذهنی اطاعت داشته باشد، این حالت مکررا به وجود می‌آید. چنین روابطی ممکن است سالها ادامه داشته باشد ولی رابطه‌ی سالمی نیست و به ویژه برای فردی که تله‌ی اطاعت دارد، آسیب زاست.
- نبود صمیمیت و احترام: صمیمت و احترام، دو رکن اصلی و اساسی یک رابطه‌ی سالم و پایدار هستند. تلههای ذهنی افراد ممکن است مانع از این شوند که بتوانند با همسر و شریک عاطفی‌شان رابطه‌ی صمیمی و نزدیکی برقرار کنند. عدم توانایی افراد در ابراز عشق و محبت، به صورت کلامی و غیر کلامی می‌تواند به مرور صمیمت و محبت بین زوجین را کاهش دهد. افرادی که تله‌ی ذهنی بی اعتمادی، رها شدگی و یا محرومیت هیجانی دارند، ممکن است در ابراز علاقه به شریک عاطفی‌شان دچار مشکل شوند و یا نتوانند به خوبی محبت و علاقه‌ای که به آنها می‌شود را بپذیرند و به آن پاسخ دهند.
مقاله پیشنهادی «تلههای ذهنی یا تلههای شخصیتی را بهتر بشناسیم !! + پرسشنامه»
- سرزنش و قضاوت: یکی دیگر از تأثیراتی که تلههای ذهنی افراد، در روابطشان می‌گذارد، سرزنش و قضاوت بیش از حد و مخرب است. زمانی که یکی از زوجین به جای پذیرش اتفاقی که افتاده و به عهده گرفتن مسؤولیت آن، شروع به سرزنش و قضاوت طرف مقابل می‌کند. در بسیاری از موارد ممکن است همسر فرد اشتباه یا خطایی مرتکب نشده باشد ولی با سرزنش و قضاوت زیادی از سمت همسر سرزنشگر خود مواجه شود. چنین رفتارهایی علاوه بر اینکه صمیمیت بین زوجین را از بین می‌برند، عزت نفس فردی که مورد سرزنش قرار گرفته را نیز تخریب می‌کند.
- الگوهای سلطه‌گری و سلطه‌پذیری: در بیشتر روابط ناسالم، شکلی از سلطه‌پذیری و سلطه گری را در زوجین می‌بینیم. معمولا قدرت به شکل ناعادلانه‌ای بین دو طرف تقسیم شده؛ یکی از زوجین تمامی تصمیمات را می‌گیرد، و حرف اول و آخر را می‌زند و دیگری صرفاً اطاعت و پیروی می‌کند. معمولاً فرد سلطه پذیر، نظر و احساس واقعی خود را ابراز نمی‌کند چرا که از واکنش تند و انتقادی طرف مقابلش می‌ترسد. فرد سلطه پذیر، نسبت به فرد سلطه‌گر در درجه‌ی دوم اهمیت قرار دارد و نیازها و خواسته‌ها و نظراتش در اولویت نیستند. در صورتی که در یک رابطه‌ی سالم، هرم قدرتی وجود ندارد و افراد بطور مشترک در مورد مسائل تصمیم می‌گیرند و هر دو در جایگاه خود اظهار نظر می‌کنند و به نظرات و خواسته‌های یکدیگر احترام می‌گذارند.
- ارتباط ضعیف و غیر مؤثر: ارتباط سالم و مؤثر باید در فضایی آرام، محترمانه و صادقانه شکل بگیرد. وجود برخی تلههای ذهنی باعث می‌شود افراد نتوانند با طرف مقابل به طور مؤثری ارتباط بگیرند. عدم شناخت و ابراز نیازهای خود و عدم توانایی در درک و شناخت نیازهای طرف مقابل، از نشانه‌های یک ارتباط غیر مؤثر است.
نتیجه‌گیری
اگر هریک از مشکلات گفته شده را تجربه می‌کنید، به احتمال زیاد، خودتان و یا همسرتان، به تلهها یا طرحوارههای ذهنی دچار هستید. به منظور افزایش آگاهی و اطلاعات از تلهها و طرحوارههای ذهنی خود و همسرتان میتوانید به روانشناس بالینی مجرب در زمینه طرحواره درمانی مراجعه کنید. طرحواره درمانگر با شناخت کافی از تلههای ذهنی، اثرات مخرب آن و راهکارهای درمانی، می‌تواند به شما و همسرتان کمک کند این تلهها را بشناسید و برای تغییر این الگوهای فکری مخرب، اقدام مؤثر و جدی کنید. ضمنا با آگاهی از تاثیر این تلهها در زندگی شخصی و خصوصی خود تا حدود زیادی میتوانید تاثیرات آن را کاهش داده و کیفیت روابط خود را بهبود ببخشید.
