اختلال اضطراب اجتماعی یا Social Anxiety Disorder، یکی از اختلالات اضطرابی است که به طور گسترده‌ای بر زندگی روزمره افراد تأثیر می‌گذارد. این اختلال به معنای ترس و نگرانی شدید در موقعیت‌های اجتماعی است، جایی که فرد ممکن است تحت قضاوت یا ارزیابی قرار گیرد. احساساتی چون اضطراب، شرمندگی و نگرانی مداوم در این موقعیت‌ها می‌تواند به شدت کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. در این مقاله به بررسی علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی، انواع آن، و علل پدیدآیی اضطراب اجتماعی پرداخته شده است. شما با شناخت دقیق‌تر اختلال اضطراب اجتماعی و انواع آن، میتوانید در صورت نیاز از کمک‌های لازم بهره‌مند شده و زندگی اجتماعی سالم‌تری را تجربه کنید. اگر هم این سوال را در ذهن دارید که “آیا من دچار اضطراب اجتماعی هستم؟” با پاسخ دادن به چندین سوال که در انتهای مقاله آورده شده میتوانید در مورد ابتلا یا عدم ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی مطمئن شوید.
تعریف اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)
اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder) به احساس ترس و نگرانی در موقعیت‌های اجتماعی اشاره دارد. افرادی که دچار اضطراب اجتماعی هستند، معمولاً از تعاملات اجتماعی هراس دارند و این اضطراب می‌تواند به حدی شدید باشد که فرد از شرکت در فعالیت‌های اجتماعی، جلسات کاری و غیره دوری کند. این وضعیت نه تنها بر روابط اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به مشکلات جدی‌تری مانند انزوا، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس منجر شود.
علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)
علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند در افراد مختلف به طور متفاوتی دیده شود. برخی از علائم و نشانه‌های شایع اضطراب اجتماعی عبارتند از:
ترس از قضاوت: احساس نگرانی مداوم درباره قضاوت دیگران و نگرانی از اینکه فرد در اجتماع چگونه قضاوت و ارزیابی می‌شود.
اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی: دوری از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی که ممکن است باعث اضطراب فرد شوند، مانند مهمانی‌ها یا جلسات کاری.
داشتن علایم فیزیکی اضطراب: تجربه علایم جسمانی مانند تعریق، لرزش، تپش قلب، و احساس تهوع.
ناتوانی در بیان خود: مشکل در صحبت کردن یا ابراز عقاید خود در جمع، به‌خصوص در جمع‌های بزرگ یا ناآشنا.
داشتن افکار منفی: نگرانی‌های مکرر درباره اینکه چه چیزی ممکن است اشتباه پیش برود و اشتغال ذهنی با این افکار منفی.
احساس شرمندگی: احساس خجالت و شرمندگی در موقعیت‌های اجتماعی.
علائم و نشانه‌های اضطراب اجتماعی می‌توانند در موقعیت‌های مختلف مانند مهمانی‌ها، سخنرانی‌ها، و حتی مکالمات روزمره بروز کنند.
شیوع اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)
اضطراب اجتماعی یک اختلال نسبتاً شایع است. امروزه افراد زیادی به درجاتی از علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی مبتلا هستند. نه تنها نرخ بروز اختلال اضطراب اجتماعی هر سال به طور فزایندهای است، بلکه شیوع آن نیز به سرعت در حال افزایش است. طبق آمار انستیتو ملی بهداشت روان آمریکا اختلال اجتماعی در یک سال گذشته 15میلیون بزرگسال یا 7.1 درصد از جمعیت بزرگسال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین شیوع آن در زنان و مردان تقریباً یکسان است. اگرچه آمار ذکر شده بالا فقط برای بزرگسالان است، اما در واقع اختلال اضطراب اجتماعی در بین نوجوانان و نوجوانان شایع‌تر است. چرا که این اختلال معمولاً قبل از سن 13 سالگی شروع می‌شود. علاوه بر این، 36 درصد از کسانی که دارای اختلال اضطراب اجتماعی هستند گزارش میکنند که این اختلال را 10 سال قبل از شروع درمان داشته‌اند.
انواع اضطراب اجتماعی کدامند؟
اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند به اشکال مختلفی بروز کند و هر نوع از آن ویژگی‌های خاص خود را دارد. در ادامه به تفصیل انواع اضطراب اجتماعی پرداخته شده است.
اضطراب اجتماعی عمومی و فراگیر: این نوع اضطراب اجتماعی شامل ترس و نگرانی شدید در مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی به طور کلی است. افرادی که دچار اضطراب اجتماعی عمومی و فراگیر هستند، ممکن است در جمع‌های بزرگ، مهمانی‌ها یا حتی در مکان‌های عمومی احساس راحتی نکنند. آنها معمولاً از قضاوت دیگران می‌ترسند و ممکن است به همین دلیل از حضور در چنین موقعیت‌هایی خودداری کنند.
اضطراب عملکردی: یکی از انواع اضطراب اجتماعی، اضطراب عملکردی است. اضطراب عملکردی به ترس از انجام یک وظیفه یا عملکرد خاص در جمع اشاره دارد. به عنوان مثال، فردی که باید در یک جلسه یا کنفرانس صحبت کند، ممکن است با احساس شدید اضطراب و ترس از قضاوت مواجه شود. این نوع اضطراب معمولاً در موقعیت‌های خاصی مانند سخنرانی، اجرای هنری یا امتحانات بروز میکند.
اضطراب اجتماعی خاص: این نوع اضطراب به ترس از موقعیت‌های خاصی اشاره دارد. به عنوان مثال، ممکن است فردی فقط از ملاقات با افراد جدید، صحبت در جمع، حضور در مهمانی‌ها و غذا خوردن در رستوران شلوغ احساس اضطراب کند. این نوع اضطراب می‌تواند به تدریج منجر به کناره‌گیری از چنین موقعیت‌هایی شود.
اضطراب اجتماعی مرتبط با تکنولوژی: با پیشرفت فناوری و افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی، نوع جدیدی از اضطراب اجتماعی به وجود آمده است. این نوع اضطراب شامل ترس از ارتباطات آنلاین و احساس ناتوانی در مدیریت تعاملات مجازی است. افرادی که از این نوع اضطراب رنج می‌برند، ممکن است از ارسال پیام، پست کردن در رسانه‌های اجتماعی یا شرکت در کنفرانس‌های آنلاین خودداری کنند.
اضطراب اجتماعی در کودکان و نوجوانان
اضطراب اجتماعی می‌تواند در سنین پایین‌تر نیز بروز کند. کودکان و نوجوانان ممکن است به دلیل ترس از قلدری، طرد شدن یا عدم پذیرش در گروه‌های همسالان دچار این اختلال شوند. نشانه‌ها در این سنین ممکن است به صورت مشکل در قاطعیت، احساس حقارت، حساسیت مفرط به انتقاد و قضاوت دیگران، گریه در زمان جدایی از والدین، ناتوانی در صحبت کردن با دیگران، اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی مثل مدرسه و کلاس گروهی ظاهر شود. کودکانی که در موقعیت‌های استرس‌زا قرار می‌گیرند ممکن است عصبانیت بیش از حد از خود نشان دهند.
این حساسیت بیش از حد در کودکان و نوجوانان مبتلا به اضطراب اجتماعی باعث ترس از قضاوت مستقیم و غیرمستقیم دیگران نیز می‌شود. آنها ممکن است اضطراب شدید امتحان داشته باشند یا از شرکت در کلاس امتناع کنند. این امر عملکرد تحصیلی آنها را به خطر میاندازد و ممکن است منجر به فرار از مدرسه یا ترک تحصیل شود.
اضطراب اجتماعی در بزرگسالان
در بزرگسالان، اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند، از جمله ترس از صحبت در جلسات کاری، عدم توانایی در برقراری ارتباط با همکاران یا احساس ناتوانی در ایجاد روابط جدید. این نوع یکی از انواع اضطراب اجتماعی می‌باشد که ممکن است به ایجاد مشکلات در روابط شخصی و شغلی منجر شود.
علت بروز اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)
معمولاً برای پدیدآیی اختلالات روانی علل مختلفی مطرح است. به همین خاطر، علت اضطراب اجتماعی نیز می‌توانند متنوع باشند. در پدیدآیی و بروز اختلال اضطراب اجتماعی ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی نقش دارند. از جمله این علت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عوامل ژنتیکی و ارثی: اگر در خانواده شما سابقه اضطراب اجتماعی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به این اختلال بیشتر است.
تجربیات منفی: تجربیات منفی در دوران کودکی یا نوجوانی، مانند قلدری یا طرد اجتماعی، می‌توانند به بروز اضطراب اجتماعی منجر شوند.
شخصیت: افرادی که شخصیت‌های درون‌گرا دارند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی قرار دارند. این افراد ممکن است به راحتی تحت تأثیر نظرات دیگران قرار گرفته و دچار استرس و اضطراب شوند.
عوامل محیطی: فشارهای اجتماعی و فرهنگی، مانند انتظارات اجتماعی بالا، نیز می‌توانند نقش مهمی در ایجاد اضطراب اجتماعی داشته باشند.
نقص در مهارت‌های اجتماعی: افرادی که در مهارت‌های اجتماعی ضعیف هستند، ممکن است بیشتر در معرض اضطراب اجتماعی قرار بگیرند.
آیا من دچار اضطراب اجتماعی (SAD) هستم؟
اگر شما نیز با برخی از علائم و نشانه‌های اضطراب اجتماعی مواجه هستید، ممکن است از خود بپرسید “آیا واقعاً دچار این اختلال هستم یا خیر؟”. برای پاسخ به این سوال، میتوانید این سوالات را از خود بپرسید:
آیا احساس ترس و نگرانی شدیدی در موقعیت‌های اجتماعی دارید؟
آیا از تعاملات اجتماعی دوری می‌کنید؟
آیا این علائم بر زندگی روزمره شما تأثیر گذاشته‌اند؟
آیا در اکثر موقعیت‌های اجتماعی احساس خجالت و شرمندگی می‌کنید؟
آیا زمانی که میخواهید با مافوق خود یا یک مقام مسئول صحبت کنید مضطرب میشوید؟
اگر پاسخ شما به اکثریت این سوالات “بلی” است، به احتمال زیاد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی هستید. در این صورت برای اطمینان بیشتر بهتر است با یک متخصص روانشناسی بالینی یا تراپیست متخصص مشورت کنید تا راهکارهای درمانی مناسب را دریافت کنید.
پیامدهای عدم درمان اضطراب اجتماعی
عدم درمان اضطراب اجتماعی معمولاً با پیامدهای منفی همراه است. برای کسانی که اختلال اضطراب اجتماعی دارند، ایجاد روابط صمیمانه بسیار دشوار است. تحقیقات نشان می‌دهد که در صورت عدم درمان، احتمال ازدواج آنها کمتر از سایرین است. این افراد معمولاً ترجیح می‌دهند با خانواده اصلی خود زندگی کنند. علاوه بر مشکل در رابطه عاطفی و اجتماعی، چنین افرادی مشکلاتی را در محیط شغلی نیز دارند. به دلیل اضطراب در محیط کار سعی میکنند همیشه تابع بوده و از بسیاری از حق و حقوق خود چشم‌پوشی کنند. در موارد شدیدتر ممکن است افکار خودکشی، مصرف مواد یا سایر اختلالات را تجربه کنند. برای آشنایی بیشتر با تاثیرات منفی اضطراب به طور کلی میتوانید به مقاله “مهمترین تاثیرات منفی اضطراب کدامند؟” مراجعه کنید.
درمان اختلال اضطراب اجتماعی (SAD)
خوشبختانه، اختلال اضطراب اجتماعی یکی از انواع اختلالات قابل درمان است. این اختلال نسبت به سایر اختلالات اضطرابی پیش‌آگهی مناسبی به درمان دارد. روشهای رواندرمانی متنوعی وجود دارد که می‌توانند به کاهش علایم اضطراب اجتماعی کمک کنند. در ادامه به برخی از انواع روشهای تراپی موثر در درمان اختلال اضطراب اجتماعی پرداخته شده است.
درمان شناختی ـ رفتاری : رواندرمانی شناختی ـ رفتاری یا CBT یکی از انواع روشهای موثر و مبتنی بر شواهد در درمان اختلال اضطراب اجتماعی است. تراپیست CBT به فرد کمک میکنند تا الگوهای منفی تفکر را تغییر دهید، مهارت‌های اجتماعی جدیدی را یاد بگیرید و به تدریج با موقعیت‌های اجتماعی روبرو شوید. این درمان می‌تواند به صورت آنلاین نیز صورت گیرد. برای آشنایی بیشتر میتوانید به مقاله “تاثیر مشاوره آنلاین بر درمان اضطراب اجتماعی” مراجعه کنید.
درمان دارویی: تجویز برخی داروها مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs)، می‌توانند به کاهش علایم اضطراب اجتماعی کمک کنند.
مدیتیشن و تمرینات تنفسی: انجام تمرینات مدیتیشن و تمرینات تنفسی می‌توانند به کاهش نشانه‌های فیزیولوژیکی استرس و اضطراب کمک کنند. این روش‌ها به فرد کمک میکنند که در زمان مواجهه با موقعیت‌های اضطراب‌زا احساس آرامش بیشتری کنند.
گروهدرمانی: جلسات گروهدرمانی می‌تواند برای درمان علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی بسیار موثر باشند. در جلسات رواندرمانی گروهی یا گروهدرمانی فرد ترغیب می‌شود تا به صورت واقعی با شرایط اضطراب‌زا مواجه شود. در این جلسات همه افرادی که شرکت میکنند دارای اضطراب اجتماعی هستند، پس از نظر دشواری برای حضور در چنین جلساتی نباید نگران باشید. گروهدرمانی شرایطی را فراهم میکند تا فرد مبتلا به طور تدریجی با ترسهای خود مواجه شده و آنها را به چالش بکشد.
گروه‌های حمایتی: گروه حمایتی مشتمل بر شرکت در گروه‌ها و فعالیت‌هایی است افراد مبتلا به یک اختلال خاص برای حمایت از یکدیگر تشکیل می‌دهند مثل گروه حمایتی پرخوری عصبی، گروه حمایتی وسواس و غیره. شرکت در گروه‌های حمایتی اضطراب اجتماعی می‌تواند به شما این امکان را بدهد که با افرادی که تجربه مشابهی دارند، ارتباط برقرار کنید و از تجربیات آنها نیز بهره‌مند شوید.
سخن پایانی
اضطراب اجتماعی یک اختلال جدی است که می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. شناخت علائم اختلال اضطراب اجتماعی، و درک علل و انواع آن می‌تواند به شما کمک کند تا با این چالش مقابله کنید. اگر شما از اضطراب اجتماعی رنج می‌برید یا کسی را می‌شناسید از آن در رنج است، فراموش نکنید که کمک گرفتن از یک تراپیست متخصص در درمان اضطراب اجتماعی می‌تواند گام مهمی در جهت بهبود وضعیت باشد. با توجه به اینکه اضطراب اجتماعی قابل درمان است، با شروع تراپی و رواندرمانی میتوانید مسیر حرکت به سمت یک زندگی اجتماعی سالم‌تر و به دور از اضطراب را در پیش بگیرید.
