تولد یک نوزاد، به همان میزان که احساس شادی و خوشحالی با خود برای والدین به ارمغان می‌آورد میتواند احساسات منفی، از جمله خشم، غم، ترس و اضطراب نیز به همراه داشته باشد. افسردگی پس از زایمان، نوعی از افسردگی است که در برخی مادرانی که تازه زایمان کرده‌اند، دیده می‌شود. این افسردگی می تواند باعث تغییرات شدید خلقی، خستگی و احساس ناامیدی و درماندگی شود. شدت این احساسات میتواند روند مراقبت از کودک یا مادر را دشوار کند. نباید افسردگی پس از زایمان را آسان گرفت و در صورت مشاهده‌ی علایم باید برای درمان آن اقدام جدی کرد. در این مقاله به تعریف و توضیح این افسردگی، علایم، علل، عوارض و راه‌های درمانی آن می‌پردازیم.
افسردگی پس از زایمان چیست؟
نوعی از افسردگی که گاهی ممکن است بعد از تولد نوزاد در برخی مادران به وجود بیاید، افسردگی پس از زایمان نامیده می‌شود. این افسردگی معمولاً در طول چند ماه ابتدایی بعد از تولد نوزاد ایجاد می‌شود و درصورتی‌‌که درمان نشود، میتواند بیشتر از یک سال ادامه داشته باشد، اما در صورت تشخیص و درمان به موقع، بهبود فرد سریع‌تر خواهد بود. در این افسردگی، مادر ممکن است فکر کند که مادر خوبی نیست و از عهده‌ی مراقبت از نوزاد برنمی‌آید. همچنین ممکن است نتواند از پس کارهای روزمره و کارهای ساده بر بیاید و مدام احساس کند که به کمک نیاز دارد. از لحاظ روحی و عاطفی شکننده است و به حمایت و توجه و به ویژه حمایت همسر نیاز دارد.
علایم افسردگی پس از زایمان
علائم افسردگی پس از زایمان، تقریبا مشابه علائم افسردگی در زمانهای دیگر است. که شامل خلق و خوی پایین، نداشتن انرژی و علاقه برای انجام کارهای روازنه و سایر علایم دیگری است که به مدت حداقل دو هفته طول می‌کشد:
- احساس گناه شدید
- ترس از اینکه فرد نتواند مادر خوبی باشد
- کاهش شوق و لذت در انجام فعالیت‌های معمول مانند غذا خوردن، تفریحات معمول و رابطه‌ی جنسی
- عصبانیت و تحریک‌پذیری زیاد
- احساس بی ارزشی
- احساس ناتوانی در کنار آمدن با مسائل
- داشتن افکار منفی در مورد خود و یا نوزاد
- ترس از تنها ماندن با نوزاد
- وسواس و نگرانی بیش از حد در مورد سلامت نوزاد
- حواس‌‌پرتی و کاهش تمرکز
- داشتن افکار منفی و وسواسی درباره‌ی آسیب دیدن نوزاد
- مشکل در تصمیم‌گیری
- کناره‌گیری از دوستان و خانواده و تمایل به تنهایی و انزوا
- بی‌علاقگی به نوزاد
- احساس ناتوانی در مراقبت از نوزاد
- احساس خستگی شدید و رخوت
مقاله پیشنهادی «کنترل‌گری چیست؟ نشانه‌ها و ویژگی‌های شخصیت کنترل‌گر»
علل افسردگی پس از زایمان
به‌طورکلی، افسردگی پس از زایمان ناشی از ترکیب عوامل هورمونی، زیست‌محیطی، عاطفی و ژنتیکی است که برخی از آنها خارج از کنترل فرد هستند، اما علت اصلی این افسردگی، تغییرات هورمونی منحصربه‌فردی است که پس از زایمان رخ می‌دهد. از دیگر علل این افسردگی، اختلال در خواب مادر است؛ هنگامی که مادر، دچار محرومیت از خواب می‌شود ممکن است برای مدیریت حتی مشکلات کوچک دچار مشکل شود؛ بنابراین ممکن است درمورد توانایی خود برای مراقبت از کودک اضطراب داشته باشد. با به دنیا آمدن نوزاد، نقش مادری به نقش‌های زن اضافه می‌شود و پذیرفتن این نقش جدید ممکن است برای فرد سخت باشد و یا نیاز به راهنمایی و کمک داشته باشد. از دیگر علل این افسردگی می‌توان به تغییر شکل و فرم بدن مادر اشاره کرد.
عوارض افسردگی پس از زایمان
افسردگی بعد از زایمان در صورتی که درمان نشود، میتواند برای ماه‌ها یا بیشتر باقی بماند و گاهی به اختلال افسردگی مزمن تبدیل شود. حتی در صورت درمان نیز افسردگی بعد از زایمان خطر دوره‌های افسردگی اساسی در فرد را افزایش می‌دهد. افسردگی پس از زایمان در پیوند بین مادر و کودک اختلال ایجاد کرده و ممکن است در روند رشد جسمی و عاطفی نوزاد مشکلاتی ایجاد کند. از طرفی پدر و سایر اطرافیان نیز ممکن است در مواجهه با افسردگی پس از زایمان مادر خلق و خوی افسرده پیدا کنند و مراقبت از کودک با مشکل مواجه شود.
درمان افسردگی پس از زایمان
مدت زمان درمان و بهبود متفاوت است و به شدت افسردگی و نیازهای فرد بستگی دارد. اگر بیمار دچار بیماری زمینه ای باشد، پزشک آن بیماری را درمان می‌کند و یا بیمار را به متخصص مربوطه ارجاع می‌دهد. مصرف داروهای ضد افسردگی باید تحت نظر پزشک یا روان‌پزشک باشد؛ با این حال اغلب ضدافسردگی‌ها میتواند طی شیردهی با خطر کم عارضه برای نوزاد، استفاده شوند. لازم است بیمار در مورد تعیین میزان خطرات بالقوه در مقایسه با فواید داروی پیشنهادی با پزشک همکاری کند. روان درمانی میتواند برای مادر مفید باشد. صحبت کردن درباره‌ی نگرانی‌ها، دانستن این موضوع که چنین تغییراتی طبیعی هستند، کنار آمدن با ابهام نقش جدید مادر همگی میتواند به مادر کمک کند تا بر افسردگی و اضطراب نقش جدید غلبه کند و بتواند فعال‌تر و مؤثرتر باشد.
نتیجه‌گیری
افسردگی پس از زایمان میتواند بر رفتار پدر و مادر در مراقبت از نوزاد تأثیر بگذارد و سلامت نوزاد و حتی پدر و مادر را تحت تأثیر قرار دهد. خستگی و بی‌قراری مادر بعد از زایمان ممکن است عادی و طبیعی در نظر گرفته شود اما ممکن است از علایم افسردگی پس از زایمان باشد. ادامه‌دار شدن این افسردگی، مادر را برای دوره‌های بیشتر و طولانی‌تر افسردگی مستعد می‌کند، ضمن اینکه در روند رشدی کودک نیز اثر منفی دارد. تشخیص به موقع علایم افسردگی پس از زایمان و اقدام برای درمان آن میتواند خطر افسردگی حادتر و خطر خودکشی را از مادر دور کند.
توجه به سلامت مادر، کمک در مراقبت از نوزاد و ایجاد محیطی که مادر بتواند استراحت کافی داشته باشد و به کارهای مورد علاقه‌ی خود بپردازد، از جمله اقداماتی است که می‌توان برای مادر انجام داد.
در این مقاله در مورد افسردگی پس از زایمان، علائم و راه‌های درمان آن صحبت کردیم. می‌توانید برای ارزیابی شرایط و درمان افسردگی خود از مشاوره تخصصی دکتر مژگان لطفی استفاده نمایید.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
