احساس تنهایی و جداماندگی، احساس تعلق نداشتن به جمع و حس اینکه آدم اضافی جمع هستیم و ممکن است عجیب و غریب و دوست نداشتنی باشیم، از جمله افکار و احساساتی هستند که افرادی که تله‌ی ذهنی طرد اجتماعی دارند، آنها را تجربه می‌کنند. تله ذهنی طرد اجتماعی ، یکی از طرحواره‌های فکری است که در آن فرد احساس میکند، با دیگران بسیار متفاوت است و به جمع یا گروهی تعلق ندارد و جدا و تک افتاده است و جایی در جمعها و اجتماعات ندارد. این افراد در جمع‌های مختلف، احساس اضطراب و شرم زیادی می‌کنند و تمایل به کناره‌گیری از جمع دارند. در این مقاله، به توضیح این تله‌ی ذهنی، ویژگی‌های آن، علل و عوارض و درمان آن می‌پردازیم.
تله ذهنی طرد اجتماعی چیست؟
تله‌ی فکری طرد اجتماعی یک طرحواره و الگوی فکری است که فرد در آن احساس میکند، با دیگران بسیار متفاوت است و یا به نحوی دوست داشتنی و مقبول نیست. فرد احساس میکند تنها و تک افتاده و با سایر افرادی که در محیط‌‌های مختلف زندگی می‌کنند، متفاوت است و به جمع و اجتماعی تعلق ندارد. این احساس گاهی اوقات میتواند به دنبال برخی ویژگی‌های بیرونی و ظاهری نیز اتفاق بیفتد؛ برای مثال فرد احساس میکند که نسبت به سایرین چاق‌تر، لاغرتر، زشت‌تر،… است.
ویژگی‌های افرادی که تله‌ی ذهنی طرد اجتماعی را دارند
- در جمع احساس تنهایی می‌کنند و احساس می‌کنند به آن جمع تعلق ندارند و تنها هستند.
- ترجیح می‌دهند قرار ملاقات‌ها، اجتماعات، مهمانی‌ها و به طور کلی حاضر شدن در هر جمعی را کنسل کنند.
- احساس می‌کنند از نظر فیزیکی غیرجذاب هستند؛ زیادی چاق، لاغر، زشت و … هستند.
- احساس می‌کنند یک تفاوت اساسی و بنیادین با سایرین دارند.
- احساس تنهایی زیادی می‌کنند و فکر می‌کنند باید همیشه تنها و جدا از جمع باشند.
- با قرار گرفتن در هر جمع و گروهی، احساس می‌کنند که اعضای گروه به آنها بی توجه هستند و به آن گروه تعلق ندارند.
- وقتی که در جمع یا گروه بزرگتری قرار می‌گیرند، نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند.
- مدام خود را با اطرافیانشان مقایسه می‌کنند.
- توانایی برقراری مکالمه و برقراری ارتباط با دیگران را ندارند.
- فعالیت‌های انفرادی را ترجیح می‌دهند.
مقاله پیشنهادی «تله‌های ذهنی یا تله‌های شخصیتی را بهتر بشناسیم !! + پرسشنامه»
علل شکل‌گیری تله ذهنی طرد اجتماعی
تله‌ی طرد اجتماعی، معمولا با تجربه‌ی متفاوت بودن و یا داشتن خانواده‌ی متفاوت در دوران کودکی گره خورده است. از جمله شرایطی که در آن فرد چنین احساسی را تجربه میکند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فرد در خانوادهای پرورش یافته باشد که پدر، مادر و یا مراقبین اصلی طردکننده و یا سرزنش‌کننده باشند.
- فرد از لحاظ جسمی و فیزیکی با دیگر هم سن و سال‌هایش متفاوت باشد. قد، وزن و یا چهره‌ی متفاوتی داشته باشد و یا بیماری و شرایط جسمی خاصی داشته باشد.
- از لحاظ هوشی و تحصیلی با هم سالانش متفاوت باشد.
- خانواده یا شرایط خانوادگی متفاوتی داشته باشد.
- به دلیل داشتن تفاوت‌های فیزیکی یا رفتاری، مورد تحقیر، تمسخر، طرد و یا حمله‌ی هم سالانش قرار گرفته باشد.
- فرد در خانواده‌ی خودش، نسبت به سایر اعضای خانواده تفاوت داشته باشد.
موارد گفته شده، به همراه داشتن زمینه‌ی زیستی یا ژنتیکی، میتواند احتمال دچار شدن به تله‌ی طرد اجتماعی را افزایش دهد.
عوارض داشتن تله‌ی ذهنی طرد اجتماعی
افرادی که تله‌ی طرد اجتماعی دارند، ممکن است علی رغم تمایل برای برقراری ارتباط با دیگران از ترس قضاوت شدن و مورد تمسخر قرار گرفتن، با دیگران ارتباط برقرار نکنند و همین موضوع، روابط اجتماعی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی دیگر از صدماتی که این افراد می‌بینند، در زمینه‌ی تحصیلی و شغلی آنهاست. این افراد با توجه به اضطراب و نگرانی که در روابط با دیگران دارند، فعالیت‌ها و مهارت‌هایی را انتخاب می‌کنند که کمترین نیاز به تعامل با دیگران را داشته باشد، به همین دلیل محدوده انتخابهایشان بسیار محدود میشود و این امر در موفقیت کلی آنها تاثیرگذاری است. در حالتی که فرد در یک مجموعه‌ی بزرگتر نیز کار میکند، حس تنهایی و تعلق نداشتن به جمع و حس اضافی بودن، باعث میشود که حتی در صورت داشتن عملکرد خوب، فرد احساس خوبی از کار کردن نداشته باشد.
درمان
در درمان بیشتر تله‌های ذهنی، به دست آوردن بینش و آگاهی نسبت به افکار و احساساتی که داریم، کلیدی و اساسی است. در رواندرمانی، فرد به کمک مشاور و درمانگر، نسبت به احساسی که دارد و منشأ آن آگاه میشود، ریشه‌های آن را در دوران رشد خود مییابد و به کمک درمانگر، فرد تلاش میکند بفهمد چرا و چگونه از جمع دوری میکند و ترس‌های بنیادین خودش و علت اصلی کناره‌گیری‌اش از جمع را بشناسد. فرد طی جلسات درمان، بتدریج دیدگاه و ارزیابی‌اش را از خودش تعدیل میکند و خودش را چیزی فراتر از عیب و نقص و یا تفاوتی که در گذشته و یا حال حاضر با دیگران دارد، می‌بیند.
نتیجه‌گیری
تلاش برای گذر از تنهایی و جدا ماندگی، به ارتباط و اتصال برای فردی که به تله ذهنی طرد اجتماعی دچار است، سخت و زمان‌بر است. فرد در این مسیر دشوار به همراهی یک متخصص و درمانگر نیاز دارد تا در فضایی بدون قضاوت، بدون سرزنش و بدون توجه و تمرکز افراطی بر ویژگی یا ویژگی‌های متمایزکننده‌ی فرد از دیگران، به شناخت و ارتباط مجدد با خودش بپردازد. کمک گرفتن از یک متخصص و به ویژه یک متخصص روانشناسی بالینی در تغییر تله‌ی طرد اجتماعی، بسیار کمک کننده است.
