رمز داشتن زندگی سالم، تنها در گرو سلامت جسمی نیست و توجه به تمام ابعاد انسان، برای دستیابی به سلامتی کامل، ضروری است. از جمله مهم‌ترین ابعاد وجودی انسان، روان اوست. سلامت روان هر فرد، در طول زندگی و طی تجربیات مختلف دستخوش تغییراتی می‌شود و گاهی آسیب جدی می‌بیند. مشکلات سلامت روان، غیر معمول و نادر نیستند و طبق آمار و ارقام به دست آمده از مطالعات مختلف از هر ۵ نفر، ۱ نفر با مشکلات جدی سلامت روان دست و پنجه نرم می‌کند. در این مقاله، به این می‌پردازیم که چه علایمی، نشان‌دهنده‌ی این است که سلامت روان ما دچار مشکل شده و برای تقویت سلامت روان چه کارهایی می‌توانیم انجام دهیم.
افرادی که از سلامت روان برخوردار نیستند چه ویژگی‌هایی دارند؟
زمانی که سلامت روان ما به خطر می‌افتد، اغلب جنبه‌های زندگی ما اعم از روابط، کار، تحصیل و … دچار مشکل می‌شود. هرچند نمی‌توان نقطه و مرز مشخصی تعیین کرد تا بتوان وجود سلامت روان را از عدم وجود آن تفکیک کرد، اما نشانه‌ها و شرایطی هستند که به خطر افتادن سلامت روان ما را نشان می‌دهند؛ در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم که نشان دهنده‌ی آسیب به سلامت روان هستند:
- تغییرات شدید در الگوی خوردن و خوابیدن
- توقف در انجام فعالیت‌های روزمره و معمول
- لذت نبردن از زندگی
- وجود دردها و علایم جسمانی با علت غیر جسمانی یا نامشخص
- افراط در مصرف دخانیات و مشروبات الکلی
- دعوا و جر و بحث‌های مکرر با دوستان و اعضای خانواده
- عدم توانایی در انجام کارهای روزمره
چگونه می‌توان سلامت روان خود را تقویت کرد؟
مراقبت از سلامت روان همانند مراقبت از سلامت جسمی، مهم و حیاتی است و باید فعالانه برای آن تلاش کرد. اکثر ما راهکارهایی برای مراقبت و ارتقای سلامت جسم خود می‌شناسیم: ورزش کردن، تغذیه سالم، خواب کافی،… ؛ اما ممکن است ندانیم که برای حفظ و تقویت سلامت روان خود نیز باید اقداماتی انجام دهیم. در ادامه به ۱۰ مورد از کارهایی که می‌توانیم برای تقویت سلامت روان خود انجام دهیم اشاره می‌کنیم:
یادگیری راهبردهای مقابله با استرس
استرس در زندگی مدرن امروز، بخش جدایی ناپذیری از زندگی روزمره‌ی ما شده است و نداشتن راهبردهای مقابله‌ای مؤثر، به مرور جسم و روان ما را فرسوده می‌کند.
داشتن شبکه‌ی اجتماعی مناسب
دایره‌ی روابط ما یا همان افرادی که بطور مداوم با آن‌ها در ارتباط هستیم، مستقیما روی سلامت روان ما تأثیر دارند. در ارتباط بودن با افرادی که بتوانیم با آن‌ها صحبت کنیم، در کنارشان احساس صمیمیت و راحتی داشته باشیم و حس امنیت و اعتماد را تجربه کنیم، از عوامل اصلی و اساسی در تقویت سلامت روان است.
تفریح و سرگرمی
به همان اندازه که کار و کسب درآمد در زندگی ضرورت دارد، داشتن فعالیت‌های سرگرم کننده نیز در زندگی لازم است. هر فردی نیاز دارد در طول شبانه روز، زمانی را به فعالیت یا فعالیت‌هایی اختصاص دهد که از آن‌ها لذت می‌برد، در حالی که احساس الزام و اجبار در انجام دادن آن‌ها حس نمی‌کند و صرفا به قصد لذت بردن است. وجود چنین فعالیت‌هایی، تنش و خستگی ذهن را کم می‌کند و انرژی و توان لازم برای انجام کارهای روزمره را افزایش می‌دهد. قدم زدن در هوای آزاد، تماشای فیلم یا سریال مورد علاقه، انواع بازی‌ها،… همگی می‌توانند به عنوان تفریح و سرگرمی باشند. این فعالیت‌ها نقش عمده ای در تقویت سلامت روان افراد دارند.
مدیتیشن و مراقبه
مدیتیشن و تمرینات ذهنی در جهت آرام کردن ذهن، از جمله کارهایی است که به تقویت ذهن و سلامت روان منجر می‌شود.
توجه به سلامت جسمی
جسم و روان ما جدا از هم نیستند و توجه به سلامت جسمی، در تقویت سلامت روان ما مؤثر است. تغذیه‌ی سالم، خواب کافی و منظم، ورزش و فعالیت فیزیکی،… همگی به حفظ سلامت جسمی ما کمک می‌کنند.
رزرو تلفنی وقت مشاوره : 09107601980
مدیریت استفاده از فضای مجازی
بسیاری از افراد، به اقتضای شغل و حرفه‌ی خود مجبور به استفاده‌ی زیاد از فضای مجازی هستند. ولی باید در نظر داشت که فضای مجازی حجم زیادی از اطلاعات، اخبار(بعضا ناخوشایند) و داده را به مغز ما وارد می‌کنند و این حجم زیاد از داده، ذهن را بیش از حد درگیر می‌کند و در درازمدت علاوه بر خستگی و فرسودگی، باعث کاهش توجه و تمرکز نیز می‌شود؛ بنابراین، لازم است زمان استفاده از فضای مجازی را در مواقع غیر ضروری کاهش دهیم، و ساعاتی از شبانه روز را بدون استفاده از انواع لوازم دیجیتال، بگذرانیم.
داشتن اهداف واقع بینانه
هدفمند بودن و تلاش در راستای اهداف، با معنادار کردن زندگی، می‌تواند به ارتقای سلامت روان ما کمک کند. اما مهم است که این اهداف، واقع بینانه، قابل دسترسی و متناسب با شرایط و امکانات ما باشد. اگر این اهداف غیر واقع بینانه و غیر قابل دسترسی انتخاب شوند، نه تنها به سلامت روان ما کمکی نمی‌کنند، بلکه آسیب‌زننده و مضر می‌شوند.
توجه به معنویات
داشتن باورها و عقاید معنوی و اعتقاد به وجود نیرویی، فرای نیروها و اتفاقات روزمره، در شرایط سخت و دشوار، می‌تواند به ما کمک کند این شرایط را راحتتر پشت سر بگذاریم.
تقویت مهارت خودآگاهی
شناخت بهتر خود و نقاط قوت و ضعفمان، به ما کمک می‌کند بتوانیم در شرایط مختلف، ازبهترین راهبردهای مقابله‌ای استفاده کنیم و در کار، روابط و هدف گذاری انتخاب‌های بهتری داشته باشیم.
کمک گرفتن از دیگران
همگی ما، ممکن است در شرایطی قرار بگیریم که نتوانیم به تنهایی از پس مشکلاتمان بربیاییم. بهتر است در این مواقع، از دوستان، خانواده و در صورت لزوم از یک متخصص کمک بگیریم.
مقاله پیشنهادی «کنترل‌گری چیست؟ نشانه‌ها و ویژگی‌های شخصیت کنترل‌گر»
چه موقع برای تقویت سلامت روان به مشاور نیاز داریم؟
تحمل مشکل یا مشکلات حل نشده به مدت طولانی، امکان فعالیت مؤثر را از ما میگیرد و زندگی را برای ما کسالت آور و حتی گاهی بسیار سخت و طاقت‌فرسا می‌کند. در چنین مواقعی احساس می‌کنیم به کمک نیاز داریم و یا حتی ممکن است اطرافیان ما به ما پیشنهاد مراجعه به مشاور بدهند. توجه به یکسری حالات و احساسات درونی، می‌تواند به ما کمک کند به موقع دست به کار شویم و با مراجعه به مشاور، سلامت روان ما در معرض خطر جدی قرار نگیرد. در ادامه به مواردی اشاره می‌کنیم که زنگ خطری برای سلامت روان ما هستند و نیاز به کمک مشاور و متخصص داریم:
- عدم توانایی در رفتن به سرکار، مدرسه یا دانشگاه
- کاهش یا افزایش وزن شدید به دنبال تغییرات زیاد در خواب و اشتها
- تجربه غمگینی و یا احساسهای منفی به صورت شدید
- آشفتگی‌های مکرر در روابط اجتماعی و بین فردی
- عدم توانایی در انجام کارهای روزمره
- عدم توانایی در حل مشکلات، علی رغم تلاش زیاد
- افکار خودکشی یا دیگر کشی
- تغییرات ناگهانی و مهم در زندگی مثل از دست دادن شغل، طلاق، ازدواج، بچه‌دار شدن، فوت ناگهانی یکی از عزیزان، تغییر محل زندگی،… .
نتیجه‌گیری
سلامت روان، علی رغم تصور عامه، امر ثابت و پایداری نیست و تحت تأثیر عوامل مختلف می‌تواند تغییر کند. همان‌طور که برای سلامت جسم خود باید به طور مداوم تلاش کنیم و با کوچکترین تغییراتی در وضعیت جسمی خود به دنبال علت و راه حل و مراجعه به پزشک هستیم، سلامت روان ما نیز برای تقویت، نیاز به توجه و رسیدگی دارد. وجود مشکلاتی در گذشته، به این معنی نیست که رنج و ناراحتی ناشی از آن، همراه همیشگی ماست؛ توجه به وضعیت روانی و آگاهی و استفاده از کاربردهای مؤثر و در صورت نیاز، مراجعه به متخصص، در حفظ و تقویت سلامت روان به ما کمک می‌کند.
